نه تجارتها و معاملههای معهود بازاری، بلکه قرآن از همین عمل کردن انسان و لبیک گفتن انسان به ایمان و به عمل، به تجارت و بیع تعبیر میکند، به معامله تعبیر میکند و به چیزهایی که از لوازم معامله است مثل سود بردن، زیان کردن، ورشکست شدن و امثال اینها؛ مثل این آیه معروف:«انَّ اللَّهَ اشْتَری مِنَ الْمُؤْمِنینَ أَنْفُسَهُمْ وَ أَمْوالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ یقاتِلونَ فی سَبیلِ اللَّهِ فَیقْتُلونَ وَ یقْتَلونَ وَعْداً عَلَیهِ حَقّاً فِی التَّوْریةِ وَ الْإنْجیل». بعد میفرماید:«فَاسْتَبْشِروا بِبَیعِکمُ الَّذی بایعْتُمْ بِهِ» [1]. این تعبیرات در قرآن کریم خیلی زیاد است. سوره «وَالْعَصْرِ» بر اساس همین تعبیر است:«وَالْعَصْرِ. انَّ الْإنْسانَ لَفی خُسْرٍ. الَّا الَّذینَ امَنوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ وَ تَواصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ» همه مردم در زیانند، مگر کسانی که این چهار خصلت را داشته باشند: ایمان، عمل صالح، تواصی به حق، تواصی به صبر.

تجارت همیشگی انسان

این تعبیر یعنی تعبیر تجارت و معامله، تنها در زمینه ایمان و کار خیر نیست و شاید نکته اساسی اینجا باشد. از تعبیرات قرآن کریم ما اینگونه نمیفهمیم که انسان دو حالت دارد: یک حالت اینکه معامله میکند و حالت دیگر اینکه معامله نمیکند.

سرمایههایی که انسان دارد، همین سرمایه عمر و سرمایه سلامت و سرمایه قدرتهایی که دارد، سرمایه مالی که دارد و هر آنچه که خداوند به او داده است اینطور نیست که انسان با این سرمایهها یا معامله میکند یا معامله نمیکند. در سرمایههای معمولی، انسان ممکن است سرمایهای داشته باشد و بگوید من با این سرمایه نمیخواهم معامله کنم. وقتی فکر میکنم مگر چقدر عمر میکنم، پنجاه سال دیگر هم اگر زنده باشم، دارایی دارم و از این دارایی خودم کمکم خرج میکنم تا عمرم به پایان برسد؛ احتیاجی به معامله ندارم، معامله هم نمیکنم.

آیا انسان میتواند در مورد سرمایههای انسانی که دارد همینگونه باشد؛ بگوید: من نمیخواهم معامله کنم، نمیخواهم کسب کنم؛ از نظر امور معنوی و اخروی و آن اموری که قرآن آنها را معامله نامیده است میخواهم سرمایه خود را راکد بگذارم و کمکم خرج کنم؟ یا نه، انسان در دنیا نمیتواند کاسب نباشد،