میخوانیم اگرچه موضوع دیگری است ولی دقت که میکنیم میبینیم با همان موضوع ارتباط دارد. آن موضوع مسأله زن و شوهرهایی است که زن، مسلمان میشود و شوهر کافر میماند و یا برعکس مرد مسلمان میشود و زن کافر میماند.

در صدر اسلام بیشترْ قضیه به این شکل بود یعنی به شکل ابقاء بود. چون مردم همه مشرک بودند، اغلب اینجور بود که خانوادهها با یکدیگر مسلمان میشدند؛ اشکالی پیش نمیآمد. ولی بسیار هم اتفاق میافتاد که مرد، مسلمان میشد و زن به کفر خودش باقی میماند و یا برعکس زن مسلمان میشد و مرد به کفر خودش باقی میماند. این دستور برای این مطلب است و البته از دستوراتی است که در مدینه بعد از صلح حدیبیه نازل شده است.

مسأله ازدواج مسلم با کافر

مسأله دیگر اصلًا خود مسأله ازدواج ابتدایی مسلم با کافر (غیر مسلم) است که این مسأله جداگانهای است ولی میدانیم که با این مسأله مربوط است. ابتدا این مسأله را عرض میکنیم بعد وارد آنچه که در آیه است میشویم. آیا جایز است یک مرد مسلمان با یک زن غیرمسلمان ازدواج کند؟ اگر آن غیرمسلمان غیرمسلمانی باشد که اهل کتاب هم نباشد- مثلًا مشرک باشد یا به شکل دیگری ملحد باشد: ولو مشرک به معنای بت پرست نباشد ولی یک آدم به اصطلاح ماتریالیست، مادی و منکر خدا باشد- آیا چنین ازدواجی جایز است یا نه؟ مورد اتفاق همه مسلمین اعم از شیعه و سنی است که ازدواج با کافر مشرک (یعنی با کسی که از ابتدا منکر خداست، به مبدأ و معاد و به خدا اعتقاد ندارد) جایز نیست. مرد مسلمان نمیتواند با چنین زنی ازدواج کند و به طریق اولی زن مسلمان هم نمیتواند با چنین مردی ازدواج کند. ولی اگر یک طرف اهل کتاب باشد چطور؟ مثلًا زن، مسلمان است و مرد اهل کتاب (مسیحی یا یهودی و به قول شاید اکثر علما مجوسی هم در ردیف اینهاست). اینجا هم باز اتفاق نظر است که زن مسلمان نمیتواند به عقد غیر مسلمان درآید. ولی اگر مرد، مسلمان باشد و زن غیر مسلمان کتابی (کتابیه) تکلیف چیست؟

در اینجا فقه شیعه با فقه اهل تسنن اختلاف دارد. اهل تسنن ازدواج یک مرد مسلمان را با یک زن کتابیه جایز میدانند و چون آنها قائل به عقد ازدواج متعه و