و به ارباب انواع برسند، آن آخرین مرحله که میرسد پیغمبرانی میآیند ظهور میکنند و مردم را به خدای یگانه دعوت میکنند؛ نه، چنین چیزی نیست. اینها تاریخ هم نیست که کسی بگوید تاریخ است. آنها هم که این حرف را میگویند، منشأ حرفشان حدس و تخمین است، چون اینها مربوط به ازمنهای است که خود آنها «ازمنه ماقبل تاریخ» مینامند.

ریشه پرستش از نظر فروید

پس اینها تاریخ نیست، فرضیات و حدسیات است، و واقعاً عجیب هم هست! وقتی یک نفر دانشمند به بنبست میرسد گاهی یک فرضیاتی میگوید که یک آدم عادی هم به او میخندد. فرضیاتی را که دانشمندان گفتهاند در کتابها با آب و تاب مینویسند در صورتی که مطالبی که به وسیله وحی و انبیا رسیده اگر از نظر همان ظاهر منطق هم بخواهید [در نظر] بگیرید این عجیبتر از آن نیست، ولی این جلب نظرشان نمیکند. مثلًا فروید وقتی میخواهد ریشه پرستش را به دست بدهد که چطور شد که بشر به فکر پرستش افتاد- چون او میخواهد به فطرت یا غریزه الهی اعتقادی نداشته باشد؛ اینها تاریخ هم که نیست که بگوییم گوینده به مدرکی برخورد کرده- آمده فرض کرده و گفته است شاید چنین چیزی بوده. او چون تکیهاش روی غریزه جنسی است این جور فکر کرده که در ادوار خیلی قدیم پدر خانواده- که از همه قویتر بود- همه جنس اناث خانواده را به خودش اختصاص میداد، یعنی غیر از آن زنهایی که از آنها بچه میآورد و به خودش اختصاص داشت دخترهایش را هم که بزرگ میشدند جزء حرم و حریم خودش قرار میداد و پسرها را محروم میکرد. پسرها دو احساس متناقض نسبت به این پدر داشتند، یک احساس محبتآمیز و یک احساس نفرتآمیز. احساس محبتآمیز برای اینکه او قهرمان خانواده بود، بزرگ خانواده بود، حامی خانواده بود، نانآور خانواده بود و اینها را در مقابل دشمن حفظ میکرد. از این جهت به او به نظر محبت و احترام نگاه میکردند.

ولی از طرف دیگر (او همه احساسات را متمرکز در حس جنسی میداند) چون همه جنس اناث را به خودش اختصاص داده و آنها را محروم کرده بود، یک حس کینه و حسادت عجیبی نسبت به او داشتند. این دو حس متناقض از آنجا پیدا شد. روزی بچهها آمدند دور هم جمع شدند (عرض کردم اینها همه خیال است) گفتند این که