معنی و معرفت است). این قصیده شرح شده است؛ قصیدهای است که یک حکیم گفته نه یک شاعری که فقط میتوانسته الفاظ را سر هم کند؛ میگوید:

مقصود از «بالا» این آسمان نیست، خود آسمان هم دراین منطق باز آن زیرین است؛ آن یک آسمان فوق آسمان است.

این همان معنا و مفهوم «نزول» را بیان میکند که هر چیزی، حتی خود زمین، حتی آسمان از آسمان دیگر نازل شده؛ اما معنی این «نزول» این نیست که این [شیء] با همین شکل، با همین خصوصیت، با همین قدْر و با همین حد در یک جای دیگر بوده، آن را از آنجا برداشتهاند آوردهاند اینجا؛ مثل اینکه این آدم در یک جایی بوده، او را از آنجا برداشتهاند، به یک وسیلهای- مثلًا با هواپیما- آوردهاند اینجا گذاشتهاند؛ نه، این «نزول» همین چیزی است که در اینجا قرآن از آن تعبیر به «فرق» میکند (فیها یفْرَقُ کلُّ امْرٍ حَکیمٍ)، تفصیل و تجزیه است، فرق و جدایی است.

یک تشبیه

این تشبیه، ضعیف است ولی باز نسبتاً میتواند چیزی را بفهماند: شما خودنویستان را جوهر میکنید. در مخزن این خودنویس شما جوهر زیادی هست. بعد با این خودنویستان شروع میکنید به نوشتن، یک نامه مینویسید: «حضور مبارک دوست عزیزم جناب آقای الف ...» اگر از شما بپرسند که این کلمات چیست؟ مگر غیر از همین جوهرهاست که روی صفحه کاغذ قرار گرفته؟ اصلًا غیر از این جوهر که چیزی نیست. آیا این جوهر الآن به وجود آمد؟ این جوهر نبود؟ [پاسخ میدهید] چرا بود. این جوهرها در مخزن که بود حد نداشت، شکل نداشت، از یکدیگر جدا نبودند، این خصوصیات نبود؛ این بود که در آنجا فقط اسمش جوهر بود و بس. ولی وقتی همان جوهر (نه چیز دیگری) در اینجا میآید، حد و شکل و کیفیت میپذیرد، این میشود «حضور»، آن میشود «محترم». در اینجا دیگر «محترم» غیر از «حضور» است. هیچ وقت انسان «حضور» را با «محترم» اشتباه نمیکند، چنانکه