فاکهَةٌ کثیرَةٌ مِنْها تَاْکلون» در آنجا میوههای فراوانی دارید که از آنها استفاده میکنید، یعنی نه اینکه همه آنها را میتوانید استفاده کنید، آنجا تمام شدنی نیست، از آنجا استفاده میکنید.

کیفر مجرمان

تا اینجا صفحه بهشت و بهشتیان بود، حالا صفحه جهنمیها شروع میشود: «انَّ الُمجْرِمینَ فی عَذابِ جَهَنَّمَ خالِدونَ» مجرمان، گنهکاران (البته مقصود گروهی از گنهکاران هستند که خود قرآن معین کرده) در عذاب جهنم جاوید میمانند. آنجا راجع به آنها فرمود: «انْتُمْ فیها خالِدونَ»، اینجا به صورت غیاب ذکر میکند. مفسرین، اینجا این مطلب را عنوان کردهاند که مقصود از «مجرم» چیست؟ آیا مقصود از «مجرم» خصوص کافر است، خصوص مشرک است؟ نه، چون اولًا کلمه «مجرم» یعنی گنهکار، و ثانیاً خود قرآن خلود را منحصر به کفار نکرده، مسلمان هم در اثر بعضی از گناهان ممکن است خالد در جهنم باشد. در قتل عمد، صریح آیه قرآن است، اگر کسی نفس محترمی را بکشد و توبه نکند و از این دنیا برود او خالد در جهنم است.

پس ضرورتی ندارد که ما بگوییم [مقصود از «مجرم» مشرک است.] ظاهر آیه هم که [مفید] «مشرک» نیست. «لا یفَتَّرُ عَنْهُمْ» تخفیفی داده نمیشود، اول و آخرش یک جور است، نه این است که اولش سخت است، بعد تخفیف و تخفیف؛ نه، «لا یفَتَّرُ عَنْهُمْ وَ هُمْ فیهِ مُبْلِسونَ» و اینها در آنجا ناامیدند. یک عذاب، یک رنج برای انسان، هرچه شدید باشد یک طرف، امید نداشتن به خلاص شدن یک طرف. اگر انسان دچار شدیدترین رنجها باشد ولی یک برق امیدی در آن نهایت [باشد که] خوب این بالأخره تمام میشود، هرچه هست تمام میشود، [تحمل آن رنج برایش آسانتر است.] این عذاب، جسمی است، آن یکی روحی است؛ و بدتر از آن عذاب جسمی، این یأس و ناامیدیای است که از نظر روحی دارند که پایانپذیر نیست.

چرا بعضی از عذابها خالد است؟

اینجا این سؤال همیشه مطرح است و خیلی افراد میگویند که چرا بعضی از عذابها عذاب خالد است؟ آیا این خلاف عدل الهی نیست؟ قرآن هم همین جا مسئله را طرح میکند: «و ما ظَلَمْناهُمْ وَلکنْ کانوا هُمُ الظّالِمینَ» ما به آنها ستم نکردهایم، اینها