مخاطبهای قرآن

یکی دیگر از نکاتی که در شناخت تحلیلی میباید از قرآن استنباط کرد، تعیین و تشخیص مخاطبان قرآن است. در قرآن تعبیراتی نظیر هُدی لِلْمُتَّقینَ [1]، هُدی وَ بُشْری لِلْمُؤْمِنینَ [2] و لِینْذِرَ مَن کانَ حَیاً [3] زیاد آمده است. اینجا میتوان سؤال کرد که هدایت برای پرهیزکاران لزومی ندارد زیرا آنها خود پرهیزکارند. از سوی دیگر در قرآن میبینیم که خود را چنین معرفی میکند:

انْ هُوَ الّا ذِکرٌ لِلْعالَمینَ. وَ لَتَعْلَمُنَّ نَبَأَهُ بَعْدَ حینٍ [4].

این قرآن نیست مگر مایه بیداری همه جهانیان و خبرش را بعد خواهید شنید [5].

پس آیا این کتاب برای همه جهانیان است یا صرفاً برای مؤمنین؟ باز در آیه دیگر، پروردگار سبحان خطاب به پیامبر میگوید:

وَ ما ارْسَلْناک الّا رَحْمَةً لِلْعالَمینَ [6].

ما تو را نفرستادیم مگر آنکه رحمتی هستی برای همه عالمیان.

توضیح مفصل این مطلب آنجا که مبحث «تاریخ در قرآن» طرح بشود، ارائه خواهد شد. اما در اینجا به اجمال باید گفت در آیاتی که خطاب قرآن به همه مردم عالم است، در واقع میخواهد بگوید قرآن اختصاص به قوم و دسته خاصی ندارد، هرکس به سمت قرآن بیاید نجات پیدا میکند؛ و اما در آیاتی که از کتاب هدایت