اینجا هم قرآن چون بادهای رحمت را بیان میکند، کلمه «ریاح» دارد. عرض کردم اگر کسی بخواهد این مطلب را بیشتر درک کند کتاب باد و باران در قرآن را مطالعه کند و مخصوصاً کسانی که با علوم طبیعی امروز آشنا هستند و تا اندازهای فرمولها را میتوانند درک کنند، بهتر میتوانند استفاده کنند.

نظام نزول باران

فَتُثیرُ سَحاباً. «تُثیرُ» از ماده ثَوَرَ (ث- و- ر) است. این ماده اصلش «انقلاب» است.

عرب به انقلاب میگوید «ثوره»، و به گاو نر هم از آن جهت میگوید «ثور» که وسیله شخم زدن زمین یعنی زیر و رو کردن زمین است. چون با شخم زدن، زمین را زیر و رو میکند، به اعتبار زیر و رو کردن به آن میگویند «ثور»؛ و بنابراین معنی «اثاره» پراکنده کردن نیست که گاهی چنین گفتهاند، صرفِ پراکنده کردن را «اثاره» نمیگویند، «اثاره» پراکنده کردنی است که در آن زیر و رو کردن هم باشد. باز ثابت کردهاند که در وقت تشکیل ابرها و بادها یک انقلابات و شورشهایی در جوّ رخ میدهد که واقعاً ثوره و اثاره است نه یک حرکت عادی.

فَیبْسُطُهُ فِی السَّماءِ کیفَ یشاءُ در ابتدا این ابرها را پهن میکند- مثل این که سفرهای را پهن کنند، که میگویند «ابرهای سفرهای»- مطابق آنچه حکمت و مشیتش اقتضا کرده است. ولی ابر پهنشده منشأ باران نیست مگر بعد از آن که «وَ یجْعَلُهُ کسَفاً» جمع و درهم فشرده شود و حتی در مرحله بعد رُکام یعنی متراکم شود. اصلًا خود این بیان نشان میدهد بارانی که میخواهد نازل شود، یک نظامی در این جوّ طی میشود، بادی باید باشد و ... و در بسیاری از تعبیرات قرآن، کلمه «تصریف ریاح» (گرداندن باد) دارد. این را هم دلیل دیگری گرفتهاند [بر اعجاز قرآن،] چون انسان به حسب دید ظاهرش خیال میکند که حرکت باد حرکت افقی است یعنی همین طور روی سطح زمینْ مستقیم حرکت میکند، ولی امروز ثابت شده که حرکت اصلی باد همیشه دوری است، میگردد و میچرخد، و البته ریشه همه اینها اختلاف میزان گرما و سرمای هواهاست، هوای گرم سبکتر است و هوای سرد سنگینتر، ریشهای در نور خورشید دارد و ریشههای دیگری- گفتهاند- در بیرون جوّ دارد، ولی به هرحال حرکت باد همان حرکت تصریفی است یعنی به صورت گردش و چرخش است.