مسبّحات در قرآن

همچنین ما در قرآن پنج سوره داریم- بلکه با سوره «سَبِّحِ اسْمَ» به اعتباری شش سوره داریم- که با تسبیح شروع میشوند و اینها را «مسبّحات» میگویند.

سوره حدید این طور شروع میشود: سَبَّحَ لِلَّهِ ما فِی السَّمواتِ وَ الْارْضِ هرچه در آسمانها و زمین است خدا را تسبیح میکند.

سوره حشر و سوره صف به این شکل شروع میشود: سَبَّحَ لِلَّهِ ما فِی السَّمواتِ وَ ما فِی الْارْضِ. در اینجا کلمه «ما» تکرار شده است. باز مفاد همان است: هرچه در آسمانهاست و هرچه- نه هرکه- در زمین است خدا را تسبیح کرده است.

سوره جمعه و سوره تغابن [این طور شروع میشوند:] یسَبِّحُ لِلَّهِ ما فِی السَّمواتِ وَ ما فِی الْارْضِ.

«سَبِّحِ اسْمَ» نیز امر به تسبیح است.

در این پنج سوره [فعل تسبیح را] در سه مورد به صورت ماضی و در دو مورد به صورت مضارع ذکر میکند ولی با کلمه «ما»: «هرچه» در آسمانها و زمین است خدا را تسبیح میکند. اما قرآن میگوید آن حقیقت سجود که این سجود شما نماینده و نمایشگری از آن است [در همه موجوات هست.] ما که سجود میکنیم عمل ما نمایشگر خضوع ماست. قرآن میگوید همه موجودات خدا را سجود میکنند، خورشید و ماه و ستاره هم خدا را سجود میکنند، ولی البته معلوم است، مقصود این نیست که مثلًا خورشید هم یک پیشانی دارد و پیشانیاش را روی خاک میگذارد؛ نه، این عمل شما که نمایشگر منتهای خضوع است [1] برای این است که روحتان خضوع پیدا کند. پس ما یک چنین آیاتی در قرآن داریم که در آنها تعبیر «سبّح» یا «یسبّح» به کار رفته است.

بعضی آیات دیگر داریم که در آن آیات، مطلب به شکل دیگری بیان شده است؛ مثلًا بیان شده که جمادات یا نباتات و یا حیوانات با فلان مقام مقدس معنوی الهی در تسبیح و حمد خدا هماهنگی میکردند. قرآن در سوره مبارکه «ص» درباره