انسان عضو یک جامعه کافر میشود، هجرت را واجب و لازم میداند.

[ادامه معنی آیات:] آنان که ایمان آوردند و آنان که مهاجرت کردند، از بلد کفر به حوزه اسلام آمدند وَ جاهَدوا بِامْوالِهِمْ وَ انْفُسِهِمْ فی سَبیلِاللَّهِ با اموال و ثروتهای خود و با جانهای خویش در راه خدا جهاد کردند. تحمل مشقت کردند. غیر از قتال که به معنی جنگیدن است، به اموال و جانهای خودشان، در راه خدا مشقتها متحمل شدند، مالها خرج کردند، از مالها صرفنظر کردند، جانها بذل کردند، رنجها به جانشان متحمل شدند. این یک دسته.

وَ الَّذینَ اوَوْا وَ نَصَروا و آنان که به این جمعیت مهاجر راه دادند، آنها را در خانههای خود پذیرفتند وَ نَصَروا نه تنها پذیرفتند، بلکه به کمک آنها نیز شتافتند.

اولئِک بَعْضُهُمْ اوْلِیاءُ بَعْضٍ. اینها هسته اولی جامعه اسلامی را تشکیل میدهند. قرآن میگوید بعضیشان ولی بعض دیگر هستند. «ولی» در اینجا به معنی [دارای] پیوند است. اینها با یکدیگر پیوند کامل خوردهاند. چون ولی یکدیگر هستند پس یکدیگر را باید نصرت و تعاون کنند؛ اینها به آنها کمک بدهند، آنها به اینها کمک بدهند. حتی «ولایت امن» در میانشان هست یعنی اگر یکی از اینها به دیگری پناه بدهد، مثل این است که همه اینها به او پناه دادهاند.

عقد اخوّت میان مسلمانان

اینجا یک مسئلهای است که باید آن را عرض کنم و آن این است که پیغمبر اکرم هنگامی که مهاجرین از مکه به مدینه آمدند- همانطور که مکرّر شنیدهاید- میان آنها و انصار عقد اخوّت یعنی پیمان برادری برقرار کرد: هریک از مهاجرین را با یکی از انصار؛ یا خودشان همدیگر را انتخاب میکردند و پیغمبر اکرم آنها را برادر یکدیگر قرار میداد. مسئله برادر خواندگی یا عقد اخوّت الان هم مطرح است. لابد در کتابهای دعا مثل مفاتیح خواندهاید که در روز هجدهم ماه ذیالحجه که روز غدیر است، سنت است که مسلمانان با یکدیگر صیغه برادری بخوانند و پس از آن حقوقی بر یکدیگر علاوه پیدا میکنند، مثلًا به یکدیگر حق پیدا میکنند که یکدیگر را در مواقع دعا فراموش نکنند، حق پیدا میکنند که در قیامت از یکدیگر شفاعت کنند، حق پیدا میکنند که در خوبیها هریک دیگری را مقدّم بدارد بر دیگران، و از این قبیل.