راستگویی و امانت و وفای به عهد است واجد نباشد، او فقط یک حیوان است و بیش از یک حیوان احترام ندارد، بلکه بودن او در جامعه انسانیت- اگر قابل اصلاح نباشد جز زیان بر انسانیت چیزی نیست. این است که این آیات، مقدمه آیات جهاد است. میخواهد بگوید ما اگر اجازه جهاد میدهیم، در زمینه انسانهایی است که در واقع انسان نیستند. اول این مقدمه را ذکر میکند که اینها از هر جنبندهای پستتر هستند، پس اگر کشتن عقرب جایز است، کشتن اینها هم جایز میباشد، به چه دلیل؟ به دلیل اینکه پیمان در نظر اینها کوچکترین احترامی ندارد. نه اینکه یک بار نقض میکنند؛ اساس وجودشان پیمانشکنی است. هر وقت پیمانی میبندند، در آن ته دلشان تصمیمشان بر این است که اگر فرصتی پیدا کردند پیمان را نقض کنند.

وفای به پیمان دستور قرآن است. در سوره توبه میفرماید: ای پیغمبر! اگر با مشرک هم، پیمان بستی باید به پیمان خودت وفادار باشی. تا آنها پیمان را نقض نکردهاند تو نباید پیمان را نقض کنی. فَمَا اسْتَقاموا لَکمْ فَاسْتَقیموا لَهُمْ [1] مادامی که آنها با استقامت به نفع شما یعنی به نفع پیمانی که با شما بستهاند ایستادهاند شما هم باید بایستید. یا در آیه دیگر میفرماید: فَاتِمّوا الَیهِمْ عَهْدَهُمْ الی مُدَّتِهِمْ [2] با مشرکین هم که پیمان بستید، تا پایان مدت، عهد خودتان را محترم بشمارید.

بیان نهج البلاغه درباره وفای به پیمان

در مسئله پیمان، یک بیانی هست در نهجالبلاغه که باید آن را برای شما بخوانم تا ببینید که از نظر علی علیه السلام مسئله وفای به پیمان یک مسئله عمومی و انسانی است.

در فرمان معروفی که به فرماندار خودش- و به مقیاس امروز به استاندار خودش- مالک اشتر مینویسد، یکی از دستورهایش این است که مبادا با مردمی عهد و پیمان برقرار کنی و بعد هرجا که دیدی منفعت این است که عهد و پیمان را نقض کنی آن را نقض نمایی. بعد حضرت استناد میکند به جنبه عمومی و بشری عهد و پیمان که اگر بنا بشود پیمان در میان بشر احترام نداشته باشد، دیگر سنگ روی سنگ نمیایستد.

عبارت این است: وَ انْ عَقَدْتَ بَینَک وَ بَینَ عَدُوٍّ لَک عُقْدَةً اوْ الْبَسْتَهُ مِنْک ذِمَّةً فَحُطْ