خودش سهمی ببرد و مصرف کند؟ شیعیان جواب میدهند: معنی اینکه یک سهم به نام خدا باشد این نیست، همچنانکه معنی اینکه یک سهم به نام پیغمبر باشد این نیست که پیغمبر برای شخص خودش مصرف کند. این سه سهم که به نام خدا و پیغمبر و امام [1] است در واقع یعنی سهامی که باید صرف مصالح عمومی بشود، و اساساً این یک اصطلاحی است در قرآن که هرچیزی که راه خصوصی و فردی برای مصرف آن نباشد، راه مصرفآن را «سبیلاللَّه» مینامد. ما در باب زکات میخوانیم:

وَ فی سَبیلِ اللَّه یکی از راههای مصرف زکات راه خداست. راه خدا یعنی چه؟ هر راهی که راه شخص خودمان نبود و راه مصلحت عموم بود، آن را میگویند راه خدا.

شما پول خود را به یک فقیر میدهید یا خرج مسجد یا بیمارستان و یا مدرسه میکنید، میگویید در راه خدا یا برای خدا دادم. مگر به نفع خدا کسی پول میدهد؟! بدیهی است معنای این سخن این نیست که خدا مصرف کننده است بلکه هر چیزی که راه عموم باشد ما میتوانیم آن را راه خدا بنامیم.

انفال چیست؟

سه سهم از شش سهم به نام خدا و پیغمبر و امام است که باید صرف مصالح کلی و عمومی بشود. در اینجا نکته مهمی است که به آن اشاره میکنم: ما با اهل تسنن در آیه دیگری در همین سوره انفال نیز اختلاف نظر شدیدی داریم که آن هم به همین اهمیت است. آیه اول این سوره است: یسْئَلونَک عَنِ الْانْفالِ قُلِ الْانْفالُ لِلَّهِ وَ الرَّسولِ ای پیغمبر! از تو درباره انفال میپرسند. بگو انفال منحصراً مال خدا و پیغمبر است.

انفال یعنی چه؟ اهل تسنن میگویند انفال یعنی غنائم جنگی؛ آیه انفال هم مربوط به غنائم جنگ است. و عجیب این است که بعضی از مترجمین که قرآن را به زبان فارسی ترجمه کردهاند، اسم سوره انفال را گذاشتهاند سوره «غنائم» (یا غنائم جنگی). این غلط است. ائمه ما گفتهاند انفال اختصاص به غنائم جنگی ندارد؛ انفال یعنی هر ثروتی که بشر آن را با کار تحصیل نکرده و مفت و مجانی به دست او رسیده است مثل ثروتی که در طبیعت خود به خود به وجود میآید مانند جنگلها و منابع استفادهای که در کوهستانهاست از مراتع و غیر آن. اینها مال خدا و پیغمبر است