میکردهاند. البته مجتهد کارش منحصر به این نیست و علاوه بر اجتهاد، حاکم شرعی و رهبر مردم است، آمر به معروف و ناهی از منکر در میان مردم است؛ او مصلح میان امت بوده و موظف است که مفاسد را اصلاح نماید.

همین کار را نیز در گذشته پیغمبران انجام میدادند ولی در دین خاتم، دیگر پیغمبری به خاطر این جهات مبعوث نمیگردد بلکه مجتهدان از عهده چنین وظایفی برمیآیند.

این است معنای حدیثی که پیغمبر فرمود: عُلماءُ امَّتی کانْبِیاءِ بَنی اسْرائیلَ علمای امت من مانند انبیاء بنیاسرائیل میباشند. البته مقصود آن عده از انبیاء بنیاسرائیل است که کارشان فقط تبلیغ و تفهیم و تعلیم و ترویج شریعت موسی بوده است.

این است که میگوییم دوره انبیاء گذشته دوره وحی است، به این معنی که حتی تبلیغ و ترویج را هم میبایست انبیا انجام بدهند. ولی در دوره دین خاتم یک سلسله کارها را- یعنی کارهایی که مربوط به تبلیغ و ترویج است و یا مربوط به استنباط جزئیات از کلیات است- علما انجام میدهند نه پیغمبران.

پس علما از این نظر و در این حدود و نه بیشتر جانشین پیغمبرانند، نه همه پیغمبران، بلکه جانشین پیغمبرانی که صاحب شریعت نیستند.

وجوه اعجاز قرآن

از نظر کلی اعجاز قرآن از دو جنبه است: جنبه لفظی و جنبه معنوی. لفظی یعنی از جنبه هنر و زیبایی، و معنوی یعنی از جنبه علمی و فکری؛ چون مقوله هنر و زیبایی غیر از مقوله علم و تفکر است. زیبایی مربوط به فن است و علم مربوط به کشف.

علم یعنی آنچه که حقیقتی را برای انسان کشف میکند، ولی زیبایی و جمال یعنی آن چیزی که یک موضوع جمیل و زیبایی را به وجود میآورد.

البته خود هنر و زیبایی هم موضوعات و مقولات مختلفی دارد. یکی از آنها مقوله سخن است و اتفاقاً انسان در میان همه زیباییها آنچنان که در مقابل سخن زیبا و فصیح شیفتگی نشان میدهد شاید در مورد هیچ مقولهای از مقولههای زیبایی شیفتگی نشان ندهد.

ما میتوانیم زیبایی را به دو نوع تقسیم کنیم: زیبایی حسی، زیبایی ذهنی.

زیبایی حسی هم به سمعی و بصری تقسیم میشود.