لغت « معجزه »

معجزه از ماده «عجز» است. عجز یعنی ناتوانی، و معجزه یعنی کاری که دیگران در مقابل آن ناتوانند و کسی دیگر قادر به انجام آن نیست.

گاهی به جای «معجزه» کلمه «خرق عادت» استعمال میشود ولی این همان برداشتی است که اشاعره از معنای معجزه داشتند و معنای خوبی هم نیست.

اصولًا در قرآن نه کلمه «معجزه» استعمال شده و نه «خرق عادت» و هر دو از اصطلاحات علمای اسلامی است. البته کلمه «معجزه» در اصطلاح عموم مسلمین رایج است و حتی شاید در زمان ائمه اطهار هم استعمال میشده است ولی «خرق عادت» اینچنین نیست بلکه تنها گروه خاصی از متکلمین اسلامی یعنی همان گروه اشاعره که معنای معجزه را اینچنین میپنداشتند به کار بردهاند.

قرآن لفظ دیگری را به کار برده و آن کلمه «آیت» است که به نظر میرسد از هر دو کلمه «معجزه» و «خرق عادت» رساتر به مقصود است.

چرا قرآن معجزه را « آیه » خوانده است؟

«آیت» یعنی نشانه و یا دلیل محکم. چرا قرآن آنچه را که ما «معجزه» میگوییم «آیه» نامیده است؟ مردی که پیدا میشود و ادعا میکند که فرستاده پروردگار هستم، او مرا فرستاده و به من وحی کرده و آنچه که من میگویم بپذیرید به دلیل اینکه سخنان من از آنِ خودم نیست بلکه سخن خدای شماست؛ آیا اشخاص باید بدون چون و چرا بپذیرند یا نه؟ پیداست که در اینجا سه احتمال وجود دارد: یکی اینکه واقعاً این شخص پیامآور خدا باشد، دیگر آنکه دروغگو و جعّال بوده و خودش نیز آگاه به دروغ خودش باشد، و سوم اینکه مسئله برای خودش هم اشتباه شده باشد، مثلًا در باطن روح او فعل و انفعالاتی پدید آمده و بروز نموده و تجسم یافته باشد و او آنها را وحی پنداشته و باور نموده باشد.

احتمال سوم برای بسیاری از افراد اتفاق میافتد، کسانی که واقعاً دروغ نگفته و نمیخواهند بگویند ولی در عین صداقت دچار توهمات شدهاند و امر برای خودشان هم مشتبه گشته است.

اینکه کفار قریش رسول اللَّه صلی الله علیه و آله را مجنون میخواندند یکی از عللش این بود که پیغمبر آنچنان حسن سابقهای در میان مردم داشت که اگر میگفتند او