همبستگی میان منافقین

قرآن منافقین را- همان منافقینی که در زمان خود رسول اکرم بودند- به صورت افرادی جدا از هم نمیبیند، به صورت یک دسته متشکل و همفکر که میان آنها همبستگی وجود دارد میبیند. آیهای که در ابتدای سخنم عرض کردم همین مفهوم را میرساند؛ آیهای است در سوره توبه. در چند آیه بعد از آن میفرماید: وَ الْمُؤْمِنونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ اوْلِیاءُ بَعْضٍ یأْمُرونَ بِالْمَعْروفِ وَ ینْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکرِ [1] الی آخر. مردان مؤمن و زنان مؤمن حامیان یکدیگر هستند، وابسته و پیوندخورده به یکدیگر هستند، امر به معروف و نهی از منکر میکنند. در مقابل، کافران را ذکر نمیکند، منافقان را ذکر میکند. برای منافقان هم چنین همبستگی قائل است. گو اینکه کلمه «اولیاء» را به کار نمیبرد ولی میفرماید: بَعْضُهُمْ مِنْ بَعْضٍ بعضیشان از بعضی هستند، یعنی اینها از یکدیگر هستند. این تعبیر «همبستگی» از تعبیر «بَعْضُهُمْ اوْلِیاءُ بَعْضٍ» اگر بیشتر نباشد کمتر نیست چون در برخی دیگر از آیات قرآن این تعبیر هست و مفسرین اینچنین میفهمند که اینها آنچنان به یکدیگر وابسته و پیوسته هستند که یکی هستند. مفهوم «بَعْضُهُمْ مِنْ بَعْضٍ» اتحاد و یگانگی را میرساند که بالاتر از مفهوم حامی بودن و ناصر بودن است. نقشه و عملشان درست ضد عمل مؤمنین است. اگر مؤمنین مردم را ترغیب میکنند به آنچه که «معروف» نامیده میشود و کار خیر است و اگر از کارهای شر باز میدارند، اینها درست در جهت عکس فعالیت میکنند، نقش بازدارندگی دارند، که در آیات دیگری از قرآن میتوان استنباط و استفاده کرد. از جمله همین جا: «وَ یقْبِضونَ ایدِیهُمْ» و دست خودشان را قبض میکنند، بسط ید ندارند، موقع کار و عمل که میشود عقبنشینی میکنند، از داخل به جامعه اسلامی صدمه و ضربه میزنند.

به هر حال، آیاتی که در قرآن راجع به منافقین است زیاد است. من نمیخواهم آیات را ذکر کنم چون آنقدر زیاد است که اگر همان آیات را بخواهیم ترجمه و تفسیر مختصر هم بکنیم به این دو شب تمام نمیشود. اساساً ما یک سوره در قرآن داریم به نام سوره «منافقون» که بعد از سوره جمعه است: اذا جاءَک الْمُنافِقونَ قالوا نَشْهَدُ انَّک لَرَسولُ اللَّهِ وَ اللَّهُ یعْلَمُ انَّک لَرَسولُهُ وَ اللَّهُ یشْهَدُ انَّ الْمُنافِقینَ لَکاذِبونَ [2]. (ضمناً این آیه تعریف میکند که منافق چه کسانی هستند.) یک عده مردم منافق و دو رو پیش تو میآیند، تظاهر به اسلام و ایمان میکنند، میگویند شهادت میدهیم که تو پیغمبر خدا هستی. خدا میداند که تو پیغمبری و خدا شهادت میدهد که این منافقین اعتراف ندارند و دروغ میگویند.

. توبه/ 71.