است.

اسلام تنها به این کار قناعت نمیکند که به ضعیف بگوید آقای ضعیف! برو حق خودت را از قوی بگیر و قوی شو. اسلام این را میگوید، ولی حال اگر ضعیف رفت حق خودش را از قوی گرفت و قوی شد بعد این قوی چه میشود؟ خود او به جای قوی اول میآید یعنی مثل قوی اول، ظالم و ستمگر میشود. اسلام گذشته از اینکه به ضعیف میگوید قوی شو و حق خودت را بگیر، به قوی میگوید: ای قوی! در مقابل ذات پروردگار [قدرتی نیست؛] تو خدایی داری، آخرت و معادی داری، جزایی داری؛ این جهان حساب و کتابی دارد؛ خیال نکن که فقط تو قوی هستی و این انسانها ضعیف، مافوق قوی قوی دیگری هست، انَّ اللَّهَ قَوی شَدیدُ العِقابِ [1]، خدای قوی و شدیدالعقاب بالاسر همه قرار گرفته است؛ همانطوری که علی علیه السلام در فرمان خودش به مالک اشتر مینویسد: ای مالک! فَانَّک فَوْقَهُمْ من اعتراف میکنم که تو مافوق این توده مردمی هستی که من تو را والی آنها قرار دادم. بنابراین تو به موجب اینکه مافوق هستی ممکن است مغرور بشوی و ظلم و ستم بکنی اما بدان وَ والِی الْامْرِ عَلَیک فَوْقَک و آن کسی که این فرمان را به تو داد و تو را والی مصر قرار داد- که خود من باشم- مافوق توست، من قدرت بزرگتر از تو هستم، یعنی بدان که من متوجه کارهای تو هستم، اگر تخلف بکنی تو را مجازات میکنم. من چه؟ آیا من دیگر آن قوی و قادری هستم که مافوق من قدرتی نیست؟ نه، وَ اللَّهُ فَوْقَ مَنْ وَلّاک [2] و اما خدای تبارک و تعالی مافوق آن کسی است که مافوق توست، مافوقِ مافوق توست. مافوق تو من هستم و خدا بالاسر همه ماست، ما باید خدا را در نظر بگیریم.

بنابراین عامل سلبکننده آزادی را از چه راه میشود کنترل کرد؟ از همین راه که وَ اللَّهُ فَوْقَ مَنْ وَلّاک، از راه ایمان به خدای عادل، حکیم، قوی و شدیدالعقاب. راه دومش عرض کردیم محدودیت قدرتهاست که آن را در بحث تشکیلات اجتماعی بحث میکنیم.

. انفال/ 52.