حیثیت انسانی اوست که فکر کردن باشد. تو بیا این زنجیر را از دست و پایش باز کن تا فکرش آزاد باشد.

دو نمونه از برخورد نادرست با آزادی عقیده

ملکه انگلستان در سفر به هندوستان به همه معابد رفت، در همه جا احترام گزارد.

وقتی میخواست به فلان بتخانه وارد شود، قبل از آن که به کفشکن معروف برسد از بیرون کفشهایش را درآورد و گفت اینجا معبد است، محترم است. با این که میگفت من خودم مسیحی هستم و بتپرست نیستم اما [در آنجا گفت] از باب این که یک عده انسانها این بتها را محترم میشمارند، من باید آنها را محترم بشمارم، عقیده آزاد است!

یا عدهای میگویند ببینید ما چه ملتی هستیم! ما در دو هزار و پانصد سال پیش اعلامیه حقوق بشر را امضا کردیم. کوروش وقتی که وارد بابِل شد، با این که خودش بتپرست نبود و تابع مثلا دین زردشت بود، معذلک گفت تمام معابد بتپرستی که در اینجا هست محترم است. پس ما ملتی هستیم طرفدار آزادی عقیده. این بزرگترین اشتباه است. از نظر سیاسی هر چه میخواهید تمجید کنید، زیرا اگر کسی بخواهد ملتی را به زنجیر بکشد باید تکیه گاه اعتقادی او را هم محترم بشمارد، اما از نظر انسانی این کار صد در صد خلاف است.

سه نمونه از برخورد درست با آزادی عقیده

کار صحیح کار ابراهیم علیه السلام است که خودش [در جامعهاش] تنها کسی است که یک فکر آزاد دارد و تمام مردم را در زنجیر عقاید سخیف و تقلیدی که کوچکترین مایهای از فکر ندارد گرفتار میبیند. مردم به عنوان روز عید از شهر خارج میشوند و او بیماری را بهانه میکند و خارج نمیشود. بعد که شهر خلوت میشود وارد بتخانه بزرگ میشود، یک تبر برمیدارد، تمام بتها را خرد میکند و بعد تبر را به گردن بت بزرگ میآویزد و بیرون میآید. عمدا این کار را کرد برای این که- به نصّ قرآن کریم- بتواند فکر مردم را آزاد کند. شب، وقتی که مردم بر میگردند و به معبد میروند میبینند اوضاع واژگونه است، مثل این است که این بتها خودشان با همدیگر دعوا کرده باشند و همدیگر را کشته باشند. تنها بتی که باقی مانده است بت