گرسنه میگردد، بدون معطلی و بدون هیچ گونه تردید یا تزلزلی دنبال آب و علف خود میرود.

اگر فرزند آدم شعاع حرکات و کارهایش محدود بود به حرکات طبیعی و غریزی، او نیز برای کارهای خود نقطه اتکایی جز غرایز اوّلی و طبیعی خود نداشت.

اما چه باید کرد که شعاع اعمال و حرکات لازم و ضروری فرزند آدم خیلی طولانیتر از اینهاست، به جهت اینکه اولین چیزی که انسان را با حیوان فرق میگذارد این است که زندگی وی اجتماعی است. زندگی اجتماعی سبب شده که انسان از وجود دیگران بهرههای بیحساب ببرد و به همین دلیل وظایف و تکالیفی در برابر جامعه- که در سایه وی بهره بیحساب میبرد- به عهده دارد. آنجا که پای انجام وظایف و تکالیف اجتماعی است دیگر غریزه و طبیعت حکمفرما نیست و آن سهولت و آسانی و بلکه لذت و بهجتی که در انجام کارهای طبیعی هست در اینجا وجود ندارد. در اینجا بشر فقط سنگینی بار وظیفه و تکلیف را روی دوش خود احساس میکند. بالاتر اینکه احساس میکند که انجام وظیفه و تکلیف در بسیاری از موارد برخلاف طبیعت و میل و غریزه شخصی است. وظیفه از او راستی و امانت و فداکاری و انصاف و عدالت و تقوا و عفت و پاکدامنی میخواهد، و طبیعت شخصی وی برعکس حکم میکند که برای جلب لذت و منفعت شخصی دروغ بگوید و خیانت و دزدی کند، از فداکاری و انصاف و عدالت تن باز زند، جامه تقوا و طهارت و عفت را بیالاید تا به کام رسد. اینجاست که انسان خود را در برابر یک سلسله تصمیمات بزرگ میبیند در جهت مخالف طبیعت و منفعت خودش، و محال است که بدون نقطه اتکایی که روح او را به این فضایل راضی سازد بتواند از عهده برآید. این نقطه اتکاء همان است که «ایمان» نامیده میشود، همان رکن اول از چهار رکن سعادت بشر است که قرآن مجید ذکر کرده است.

رکن دوم، عمل صحیح و شایسته است. ممکن است مردمی ایمان داشته باشند اما عمل صحیح نداشته باشند. ابتدا تصور این مطلب مشکل به نظر میرسد که چگونه ممکن است که ایمان باشد و تجلیات وی که عمل صالح است نبوده باشد.

اما نباید تعجب کرد، زیرا گاهی مردمی ایمان به مبادی عالیه دارند، به خدا و پیغمبران و کتب آسمانی و اولیای دین اعتقاد و ایمان دارند ولی در اثر بعضی انحرافات و اشتباهات گمان میکنند که تنها ایمان داشتن کافی است و عمل اهمیت