فلسفه قصاص

ببینید این تعبیر قرآن راجع به مسئله قصاص چه تعبیر جامعی است! میدانیم قرآن در قانون جزایی خود طرفدار قصاص است. در مواردی که کسی به عمد و بدون هیچ عذری بیگناهی و نفس محترمی را از بین میبرد، اسلام اجازه قصاص میدهد که او را به مجازات آن شخص اعدام کنند.

در اینجا این مسئله پیش میآید که حالا او یک نفر را کشته، ما چرا یک نفر دیگر را اضافه کنیم و بکشیم؟! اگر کشتن کار بدی است ما چرا به عنوان قصاص، این کار بد را تکرار کنیم؟! او کار بدی کرده که یک نفر را کشته، آیا ما هم خود او را بکشیم که باز یک انسان کشته باشیم؟! قرآن میگوید: وَ لَکمْ فِی الْقِصاصِ حَیوةٌ یا اولِی الْالْبابِ [1]؛ کشتن اینچنین را، کشتن و اماته و میراندن تلقی نکنید، این را حیات و زندگی تلقی کنید ولی نه حیات این فرد، حیات جمع. یعنی با قصاص یک نفر متجاوز، حیات جامعه و حیات افراد دیگر را حفظ کردهاید. شما اگر جلو قاتل را نگیرید، فردا او یک نفر دیگر را خواهد کشت، و فردا دهها نفر دیگر پیدا میشوند و دهها نفر دیگر را خواهند کشت. پس این را کم شدن افراد جامعه تلقی نکنید، حفظ بقای جامعه تلقی کنید؛ این را میراندن تلقی نکنید، زندگی تلقی کنید؛ یعنی قصاص معنایش دشمنی کردن با انسان نیست، دوستی کردن با انسان است.

انسان دوستی

یک مطلب دیگر را هم اینجا باید عرض بکنیم و آن این است: میگویند «انسان دوستی». البته سخن درستی است، ولی این مطلب باید شکافته شود. به قول طلبهها انسان در «انسان دوستی» انسان بماهو انسان است؛ یعنی انسان را از آن جهت که انسان است باید دوست داشت، و به اصطلاح امروز انسان با ارزشهای انسانی. یک وقت ما در تعریف انسان میگوییم: یک حیوان یک سر و دو گوش مستقیم القامه که حرف هم میزند. اگر انسان این است، چومبه همان قدر انسان است که لومومبا انسان بوده، آنهایی که خواستند عیسی را بهدار بکشند همان قدر انسانند که خود عیسی؛ آنها هم مثل عیسی حرف میزدند و از این جهات فرقی با او