میفهمد؟! یا به ما بگویند در تمام این عالم تکوین آیات الهی و نشانههای خدا هست، عقل من هم عالیترین عقل باشد، ولی من که از مواد به کار رفته در این ساختمان بیاطلاعم، با عقل خودم چه چیزی را میفهمم و آیات الهی را چگونه کشف کنم؟! باید با علم، آنها را کشف کنم و با عقلم [آیه و نشانه بودن آنها را] درک نمایم.

مسئله تقلید

همچنین فرمود:

یا هِشامُ! ثُمَّ ذَمَّ الَّذینَ لایعْقِلونَ فَقالَ: اذا قیلَ لَهُمُ اتَّبِعوا ما انْزَلَ اللَّهُ قالوا بَلْ نَتَّبِعُ ما الْفَینا عَلَیهِ ابائَنا اوَ لَوْ کانَ اباؤُهُمْ لا یعْقِلونَ شَیئاً وَ لا یهْتَدونَ [1].

مسئله تقلید را زیاد شنیدهاید. قرآن با مسئله- به اصطلاح امروز- «سنت گرایی» یعنی پذیرفتن آنچه که در گذشته بوده است، با این حالت گوسفند صفتی در انسان و با پیروی کورکورانه از آباء و اسلاف و نیاکان فقط به دلیل اینکه آنها آباء و نیاکان هستند، سخت مبارزه کرده است. من استخراج کردهام، دیدهام هر پیغمبری با امتش که مواجه بوده، مسئله بالخصوصی بوده که روی آن تأکید داشته و مردم را به آن دعوت میکرده است، ولی دو سه چیز مشترک بوده که هر پیغمبری آنها را طرح میکرده است، بعضی مثبت و بعضی منفی. مثلًا توحید از امور مثبتی است که هر پیغمبری آن را طرح میکرده است. یکی از چیزهایی که مشترک بوده و هر پیغمبری آن را مطرح کرده و معلوم میشود همه ملتها گرفتار آن بودهاند، پیروی از اسلاف است که میگفتند: ما حرف تو را قبول نمیکنیم، چون حرف تو تازه است و ما نسل گذشته و پدرانمان را بر راه دیگری دیدهایم و راه پدران خودمان را میرویم. این حالت تسلیم در مقابل گذشتگان یک حالت ضد عقل است. قرآن میخواهد که انسان راه خودش را به حکم عقل انتخاب کند. پس مبارزه قرآن با تقلید و به اصطلاح «سنت گرایی» مبارزهای است به عنوان حمایت