پرتگاه خواری و سقوط.

در خود قرآن دو آیه داریم که کاملًا مطلب را روشن میکند: وَ لا تُطِعْ کلَّ حَلّافٍ مَهینٍ. هَمّازٍ مَشّاءٍ بِنَمیمٍ [1] سخن افراد زیاد سوگندخور پست را گوش مکن. تکیه روی مهانت و پستی است، و در واقع شاید میگوید که زیاد سوگند خوردن ناشی از پستی است. انسانی که در خود احساس عزت کند، پشتوانه حرفش را اینقدر سوگند قرار نمیدهد و لذا سوگند خوردن، دروغش حرام است، راستش هم امر مکروهی است.

و از این صریحتر، آیه وَ لَقَدْ کرَّمْنا بَنی ادَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّیباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلی کثیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضیلًا [2] است. ما مکرّم داشتیم بنی آدم را.

گرامی داشتن دو جور است. یک وقت مثل گرامی داشتن انسانی است انسان دیگر را. این برمیگردد به یک امر قراردادی و اعتباری. مثلًا وقتی که شما وارد بر منزل من میشوید، من دو جور عکس العمل میتوانم داشته باشم: یکی اینکه چندان اعتنایی به آمدن و رفتن شما نکنم، و دوم اینکه با شما در عمل محترمانه رفتار کنم و تواضع نمایم. ولی وقتی که خدا میگوید: وَ لَقَدْ کرَّمْنا، معلوم است که مقصود این نیست که در یک معاشرتی که با انسان داشتیم او را احترام کردیم و بالادست موجودات دیگر نشاندیم. مقصود این است که ما در خلقت و آفرینش، او را مکرّم قرار دادیم؛ یعنی این کرامت و شرافت و بزرگواری را در سرشت و آفرینش او قرار دادیم، اصلًا کرامت و عزت و بزرگواری جزئی از سرشت انسان و در سرشت انسان است. این است که انسان اگر خود را آنچنان که هست بیابد، کرامت و عزت را مییابد.

اینها چیزهایی بود که به عنوان تأیید آنچه که در جلسات گذشته گفتیم، آوردیم.

لذات مادی و لذات معنوی

در تکمیل این مطلب باید بگویم مسئلهای از قدیم برای بشر مطرح بوده به نام ماده و معنا. امور را تقسیم میکردهاند به امور مادی و امور معنوی. فعلًا مقصود از امور