میکند. به هر صورت در این دو نظریه روی زیبایی تکیه شده و اخلاق از مقوله زیبایی دانسته شده است؛ از آن جهت فعل اخلاقی خوب است که زیباست و انسان دارای غریزه زیبایی است، غریزه زیبایی هم محدود به زیبایی حسی نیست، شامل زیبایی عقلی نیز میشود.

حاکمیت روح و عقل

یک نظریه دیگر در اینجا هست و آن نظریه استقلال روح در مقابل بدن است. این نظریه مبتنی بر همان ثنویت روح و بدن است که انسان حقیقتی است مزدوج از دو جوهر: یکی به نام نفس و روح، و دیگری بدن. گو اینکه این دو جوهر با یکدیگر نوعی اتحاد دارند ولی یک ثنویتی هم دارند. کمال روح در این است که تحت تأثیر بدن نباشد یا کمتر تحت تأثیر آن باشد، زیرا روح به عقیده پیروان این نظریه کمالش را از بالا کسب میکند و از بالا فیض میگیرد نه از بدن که پایین است. و معتقدند که اگر حالت روح نسبت به قوای بدن به این شکل باشد که تعادل میان همه قوا برقرار باشد، استقلال روح در مقابل بدن محفوظ است و روح مانند حاکمی میشود که رعایایی داشته باشد و این رعایا را در مقابل یکدیگر قرار دهد، نه این بر آن پیروز باشد و نه آن بر این، و آن وقت است که میتواند خودش مستقل و آزاد و حاکم باشد. ولی همین قدر که بعضی از رعایا نیرومند و قوی شدند، خود او را تحت تأثیر قرار میدهند. اینها معتقدند که بهترین حالت کمال روح و نفس در این است که کمتر تحت تأثیر بدن باشد و هرچه نباشد بهتر، و برای اینکه روح استقلال خود را در مقابل بدن حفظ کند باید میان همه قوا تعادل برقرار کرده باشد. در این صورت است که روح و عقل انسان بر این قوا حکومت میکند، و اما اگر این تعادل نبود و انسان شهوتران شد، جاه پرست و جاه طلب و یا شکمباره و شکم پرست شد، دیگر حکم روح و عقل نفوذی ندارد بلکه روح تابع شهوات بدنی و اسیر آنها میشود.

این نظریه نیز طرفدار تعادل و توازن قواست ولی نه به خاطر اینکه زیبایی در این تعادل و توازن است، بلکه به خاطر اینکه استقلال روح و حکومت روح و عقل بر بدن فرع بر این تعادل و توازن است و به عبارت دیگر آزادی فرع بر تعادل و توازن است و اخلاق متعادل یعنی اخلاقی که ناشی از حکومت مطلق عقل بر بدن باشد. قدما جوهر روح انسان را فقط قوّه عاقله میدانستند و بس، و سایر قوا را