نیروی القائی داشته که شخص را موقتاً معتقد کند. ولی بشر عالِم کمتر زیر بار این حرفها میرود. و این خطر بزرگی است برای اخلاق. حال چه باید کرد؟ اگر بشر بخواهد از اخلاق بهطور کلی صرف نظر کند، مسلّماً این همان انهدام بشریت است.

هر قدر هم به یک نفر بگوییم که آقا به خاطر جامعه این کار را بکن و آن کار را نکن، برای او قابل قبول نیست و میگوید: یک راستی که من بگویم، در این دریای بزرگ چه اثری دارد؟ ولی یک دروغ که بگویم، به خاطر شخص خودم میگویم. وقتی که میاندیشد میبیند منطقی در کار نیست، پشتوانهای نیست، پایه و اساسی نیست.

خداشناسی، پایه اخلاق

بعضی میگویند اخلاق پایهای دارد. همانطور که اوَّلُ الدّینِ مَعْرِفَتُهُ خداشناسی سنگ اول دین است، همچنین خداشناسی سنگ اول آدمیت است، و انسانیت و آدمیت و اخلاق بدون شناختن خدا معنا ندارد؛ یعنی هیچ امر معنوی بدون اینکه آن سرسلسله معنویات پایش به میان آید معنا ندارد. اینها دیگر حرف مفت است که کسی بیاید به نام انسانیت [منادی اخلاق باشد.] من منطقی را احمقانهتر از منطق برتراند راسل نمیبینم. این مرد فکرش فکر مادی است، دائماً میگوید بیایید به خاطر انسانیت چنین کنید. وقتی که پایهای در روح بشر نباشد چرا انسانیت؟ به من چه مربوط؟ آن انسان در مقابل من مثل درخت یا گوسفند است. [این اخلاق] پایه و اساس ندارد و نمیتواند داشته باشد. راجع به منطق دین عرض خواهم کرد که چطور اساس داشته و چگونه تجربه و آزمایش صحت آن را ثابت کرده و چطور انضباطهای اخلاقی محکم پولادین را به وجود آورده و بعد از این هم به وجود خواهد آورد.

اینجا یک اشتباه رخ میدهد و آن این است که میگویند: ادَلُّ الدلیل بر امکان شیء وقوع شیء است (به قول طلبهها). شما چطور میگویید در جامعهای که خداشناسی و دین نباشد، انضباط و اخلاق نیست؟ ما میبینیم جامعه عالِم امروز چقدر جامعه منضبط و منظمی است، مردمانی هستند با اخلاق و از حقوق و حدود خودشان تجاوز نمیکنند. الآن ملتهایی در دنیا وجود دارند که در عین اینکه به امور معنوی پایبند نیستند، هرگز دروغ نمیگویند. ما رفتیم و دیدیم. ملتهای اروپایی و آمریکایی را دیدیم. آنهایشان که مذهبی نیستند نیز از دروغ و نفاق و تزویر و دزدی