شامّه و ذائقه نیز هریک زیباییهایی را درک میکنند، و اساساً «خوب» در هر حسی یعنی زیبا. «خوب» در چشم، زیبای چشم است؛ «خوب» در گوش، زیبای گوش است و همینطور «خوب» در لامسه، ذائقه و شامّه. پس این اشتباه پیدا نشود که تا میگویند «زیبایی» افرادی که درکشان از زیبایی بسیار ضعیف است فوراً توجهشان به مسائل جنسی معطوف میشود.

زیبایی غیر محسوس

از این بالاتر، آیا زیبایی غیر محسوس هم داریم؟ زیباییهای مطلقاً محسوس را اکثریت قریب به اتفاق مردم درک میکنند. آیا زیبایی غیر محسوس و زیبایی معنوی هم داریم؟ بله آن هم زیاد است. حداقلش آن زیباییهایی است که به قوّه خیال انسان یعنی به صورتهای ذهنی انسان مربوط است. زیبایی فصاحت و بلاغت در چیست؟ یک عبارت فصیح و بلیغ چرا انسان را به سوی خودش میکشد و جذب میکند؟ نثر و شعر سعدی چرا انسان را جذب میکند؟ حدود هفتصدسال از زمان سعدی میگذرد. چرا آن جملههای کوتاه سعدی هنوز هم در زبانها تکرار میشود و انسان وقتی که میشنود مجذوب آن میشود؟ زیبایی است که چنین میکند. آن زیبایی چیست؟ آیا زیبایی لفظ است؟ نه، تنها لفظ نیست، بیشترْ معانی این الفاظ است. البته خود لفظ هم در فصاحت دخالتی دارد ولی تنها لفظ نیست.

معانی این الفاظ و معانی ذهنی آنچنان زیبا کنار یکدیگر قرار گرفته است که روح انسان را به سوی خودش میکشد و جذب میکند. و همچنین شعر حافظ و مولوی.

آنهایی که زیباییهای خیال را درک میکنند، گاهی آنچنان مجذوب و مسحور این شعرها میشوند که اصلًا از خود بیخود میشوند.

مرحوم ادیب پیشاوری یکی از ادبای بسیار مبرّز و از بقایای حوزههای علمیه قدیم بوده است که البته ما ایشان را درک نکردیم، عکس ایشان را دیدیم. سید بوده است و به اصطلاح خیلی قیافه علما را دارد و واقعاً هم در ادبیات مرد فوق العاده فاضل و کم نظیری بوده است. خودش هم گاهی شعر میگفته. در کتابی خواندم که مرحوم ادیب گفته بود: دوبار در عمرم خواندن یک شعر مرا از هوش برد و بیهوش شدم. یک بار غزلی از حافظ را خواندم، آنچنان تحت تأثیرش قرار گرفتم که بیهوش شدم. غزل معروفی است: