به خرج دهد، ولی تا گوهر وجودش خالص نشود و افکار و احساساتش رُقاء و تعالی پیدا نکند ممکن نیست که به خاطر حق دوست داشته باشد و مهر بورزد و به خاطر حق تنفر داشته باشد و کراهت بورزد، زیرا دوستی و مهر ورزیدن- آنهم برای خدا و رضای خدا- چیزی نیست که عادت بردار باشد.

در اخبار و روایات ما وارد است که کمتر حقی که مؤمن نسبت به مؤمن پیدا میکند این است که باید هرچه را برای خود دوست میدارد برای او دوست بدارد و هرچه را برای خود مکروه میدارد برای او مکروه بدارد؛ یعنی کمترین حق او این است که خود را بجای او فرض کند و همان طوری که به حسب طبیعت و غریزه هیچ وقت برای خود جز خیر و سعادت آرزو نمیکند و جز از شر و بدبختی کراهت ندارد، برای سایر افراد مؤمن نیز باید اینچنین باشد. مثلًا آنجا که او بیمار است و خودش طبیب، باید چنین فرض کند که خودش بیمار است و او را پیش طبیب بردهاند و چقدر علاقه پیدا میکند که در امر معالجه و پرستاری او دقت شود. آنجا که دیگران حاجتی در مؤسسهای دارند که خودش در آن مؤسسه کار میکند باید چنین فرض کند که این مراجعه کنندگان خود من هستم، من هستم و برادرانم و فرزندانم و همه کسانی که من به آنها علاقه طبیعی دارم، پس نباید این مراجعه کنندگان معطل بشوند و وقت بیهوده تلف کنند و عصبی بشوند و کارشان معطل شود.

و یا آنجا که جنسی از مأکول و مشروب و ملبوس و وسایل و کارفرما برای مردم تهیه میکند باید چنین فرض کند که این کارفرما و یا این آذوقه را برای خانه خودم تهیه میکنم، پس دیگر نباید غشّ و تقلّب به کار ببرم. و یا در وقتی که معامله میکند باید اینطور فکر کند که خود من خریدار هستم، پس رعایت انصاف و عدالت را بکنم.

رسول خدا فرمود:

مثَل اهل ایمان در دوستی متبادل و عاطفه مشترک همانا مثَل یک پیکر است که چون عضوی درد میگیرد، سایر اعضای جسد بیقراری و همدردی میکنند؛ درجه حرارت بدن بالا میرود و تب عارض میگردد، استراحت و آسایش از تمام بدن رخت برمیبندد، بی خوابی پیدا میشود.