خصوصیات حق از نظر علی علیه السلام

امیرالمؤمنین علی علیه السلام میفرماید: «از خصوصیات حق این است که به نفع احدی جاری نمیشود مگر آنکه علیه او نیز جاری میشود، و علیه کسی جاری نمیشود مگر آنکه به نفع او نیز جاری میشود» [1] یعنی حقوقی که در میان مردم جریان دارد متبادل است، یکطرفی نیست، دو طرفی است؛ چنین نیست که مثلًا بعضی صرفاً به عهده دیگران حقوق داشته باشند ولی خودشان از دیگران حقی بر عهده نداشته باشند. مثلًا پدران و مادران بر فرزندان حقوقی دارند که واجب الرعایه است ولی نباید چنین تصور کرد که این حقوق یکطرفی است و تنها پدران و مادران هستند که بر اولاد حقوقی دارند؛ اولاد نیز حقوقی بر پدران و مادران دارند، بلکه در مرحله اول حقوق فرزندان تعلق میگیرد و در مرحله دوم حقوق پدر و مادر، زیرا طفل هنوز که کودک است صرفاً یک مسئولیتی است بر دوش پدر و مادر و خودش هنوز توانایی مسئولیتی را ندارد. و همچنین معلم و متعلم، استاد و شاگرد: به موازات حقوقی که استاد بر شاگرد دارد از حق شناسی و احترام و ادب و دوست داشتن و اطاعت کردن، شاگرد نیز حقوقی بر معلم دارد از حسن تعلیم و تربیت و مراقبتها و