هستم که دعوت تو را اجابت کردهام. اگر در جوابم گفته شود «لا لبیک» من چه بکنم؟.

و اما ابوحنیفه در عراق بود. او هم شاگرد حضرت صادق بوده است.

یکی دیگر از ائمه، شافعی است. شافعی حد وسط است. او یک دوره متأخرتر است. شافعی شاگردِ شاگرد ابوحنیفه و ظاهراً شاگرد ابویوسف است. مدتی در عراق شاگردی او را کرد، فقه ابوحنیفه را آموخت. بعد مدتی نزد مالک درس خواند.

شافعی حد وسط بین ایندوست؛ یعنی نه به اندازه ابوحنیفه قیاس میکند و نه مثل مالک با قیاس مخالف است، یک حالت بینابینی دارد. بعد شافعی به مصر رفت.

مردم مصر به فتوای او عمل میکردند و از همان زمان مردم مصر شافعی مذهب شدند.

یکی دیگر از ائمه، احمد بن حنبل است. او یک دوره عقبتر است. زمانش تقریباً با زمان حضرت هادی معاصر است. او کتابی نوشته است به نام مُسند که چاپ شده است. وهابیها از او پیروی میکنند. احمد بن حنبل بیشتر از مالک با قیاس و استدلال ذهنی مخالف است. فقه او به اصطلاح خیلی جامد است و بسیار مرد متعصبی بوده است و بسیار بااستقامت. مدتی او را در زندان انداختند با افراد زیادی که داشت و آنها را شلاق میزدند به خاطر عقیدهای که داشتند، یعنی مخلوق نبودن قرآن. آنها از عقیده خود برنگشتند. بعد که حکومت عوض شد، احمد بن حنبل خیلی با عظمت بیرون آمد و فوق العاده در میان مردم محبوبیت پیدا کرد، به طوری که نوشتهاند در تشییع جنازه او هشتصدهزار نفر شرکت داشتند. اتفاقاً ابوحنیفه هم در زندان خلفا مرد.

این را بدانید، ما از این جهت که شیعه هستیم نباید این را اغماض بکنیم، خیال نکنیم اینها ملعبه دست خلفا بودند و هرچه خلفا میگفتند عمل میکردند.

اینجورها نیست. در راه خودشان تصلّب داشتند. از همین ابوحنیفه در زندان میخواستند که فتوا بدهد خلافت بنی العباس خلافت شرعی است و او نمیداد، میگفت: مردم قبل از اینها با بنی الحسن بیعت کردهاند و چون بیعت آنها بیعت صحیح بوده است لذا بیعت با بنی العباس غلط است. شلاقها در زندان خورد و حاضر نشد فتوا بدهد. مالک بن انس هم همینطور. او هم به زندان رفت و شلاقها خورد و دست از فتوای خودش [علیه] خلفا برنداشت. اینها جزء مفاخر اسلام است و بدانید