میشوند این ضعفشان را مانع روزه گرفتن میپندارند.

این حماقت است که کسی بگوید روزه از نیروی کار میکاهد.

ثانیاً مگر بشر فقط باید کار بکند؟ مگر بشر یک ماشین است که حداکثر استحصال را باید از این ماشین کرد؟ مگر حیوانِ بارکش است؟ مگر بشر دل ندارد؟

مگر بشر روح ندارد؟ مگر بشر احتیاج به تقوا ندارد؟ آیا بشر فقط احتیاج به یک چیز دارد و آن کار است؟ دیگر احتیاج به آدمیت ندارد؟ احتیاج به اینکه طبیعت سرکش را رام کند ندارد؟ احتیاج به اینکه شهوات خودش را بشکند ندارد؟ احتیاج به اینکه اراده عقلانی و انسانی خودش را تقویت کند ندارد؟ همه چیز را باید از دریچه کار ببینیم و کار فقط؟! بروید از ادارات راهنمایی و شهربانی بپرسید که در ماه رمضان آمار جرم و جنایت چقدر کاهش پیدا میکند. ببینید در ماه رمضان چاقوکشی، آدمکشی، خرابکاری، قماربازی چقدر کمتر میشود و در مقابل، اعمال انسانی چقدر مضاعف میشود، انسانیت چقدر بالا میرود، احسان چقدر بیشتر میشود، صله ارحام چقدر زیاد میشود! اینها را هم باید در نظر بگیریم، فقط نگوییم نیروی کار.

اینهاست که ما نامش را افراط یا جهالت میگذاریم. اینجور دخل و تصرفهاست که باید جلو آن گرفته بشود. معلوم شد اینهایی که این حرفها را به حساب مقتضیات زمان و انطباق با زمان و احتیاجات روزگار میزنند و میگویند اگر در زمان پیغمبر مردم روزه میگرفتند اینقدر احتیاج به کار نبود و امروز جامعه احتیاج زیادی به کار دارد پس زمان فرق کرده است و حالا که زمان فرق کرده است مقتضیات زمان عوض شده پس باید روزه را برداریم، افراطی و جاهل میباشند.

تفریطکاری یا جمود

تفریطکارها برعکس، جمود و خشکی به خرج میدهند و روی مسائلی که اسلام هیچ راضی نیست ایستادگی میکنند. خطر جمود از خطر جهالت کمتر نیست. دین، اعتدال لازم دارد. در مسئله انطباق با مقتضیات زمان همانطور که نباید جهات عُمَری و بورقیبهای را پیش کشید و در دین دخل و تصرف کرد به بهانه اینکه زمان اینجور و آن جور شده است، همچنین نباید به نام دین روی موضوعاتی که اساساً ریشهای ندارند تکیه کرد. مثلًا پا را به یک کفش بکنیم و بگوییم بچه که میخواهد