سه طبقه اجتماعی

در جامعه ما سه طبقه وجود دارد: طبقهای که بیشتر اظهار علاقه به دینداری میکنند- و در جامعه ما که جامعه اسلامی است بیشتر اظهار علاقه به اسلام میکنند- و فکر میکنند که لازمه مسلمانی و دینداری این است که به پدیدههای جدید و تغییراتی که در زمان پیدا میشود با نظر بدبینی نگاه کنیم و آنها را به چشم اموری که بر ضد دین به وجود آمده است ببینیم و لهذا عقب حرکت میکنند، همیشه پیرو و دنباله رو جامعه هستند، یعنی وقتی که در مقابل پدیدههای جدید اجتماعی کاملًا شکست خوردند آن وقت تسلیم میشوند. یک شعر عربی دیشب در مقالهای خواندم که با وضع همین اشخاص خیلی مناسب است. مفاد شعر این بود:

کاری که عاقل میکند جاهل هم میکند اما جاهل آنقدر ایستادگی و مقاومت میکند تا رسوا میشود، آن وقت انجام میدهد. عاقل پیشاپیشِ قضایا حرکت میکند. تعبیری هم امیرالمؤمنین علی علیه السلام در نهج البلاغه دارد. شکایت میکند از اصحابش که چرا نباید ما و شما قوه پیشگیری داشته باشیم: ایهَا النّاس انّا اصْبَحْنا فی دَهْرٍ عَنُودٍ وَ زَمَنٍ کنُودٍ، یعَدُّ فیهِ الُمحْسِنُ مُسیئاً وَ یزْدادُ الظّالِمُ فیهِ عُتُوّاً تا آنجا که میفرماید: لانَنْتَفِعُ بِما عَلِمْنا وَ لانَسْأَلُ عَمّا جَهِلْنا وَ لانَتَخَوَّفُ قارِعَةً حَتّی تَحِلَّ بنا [1]. ما (مقصود اجتماع است) از آنچه میدانیم منتفع نمیشویم، چیزی را که نمیدانیم نمیپرسیم تا بدانیم، و کوبندههایی که بر ما واقع میشود، تا واقع نشود در فکر دفعش بر نمیآییم. ما همیشه در مقام رفع هستیم نه مقام دفع، و حال آنکه باید پیش بینی کنیم و چیزی که هنوز واقع نشده است، قبل از وقوعش حساب کارش را بکنیم. در حدیثی که در کتاب العقل و الجهل کافی از امام صادق علیه السلام هست میفرماید: الْعارِفُ بِزَمانِهِ لاتَهْجُمُ عَلَیهِ اللَّوابِسُ کسی که زمان خودش را بشناسد گرفتار اشتباهکاریها نمیشود. یک طبقه اینچنینی وجود دارد که به نام دین از تمدن و توسعه زندگی بریدهاند.

در نقطه مقابل، یک عده دیگر قرار دارند که به نام تمدن و توسعه علم و مقتضیات زمان پیوند خودشان را با دین و حقایق دینی بریدهاند. اینها از هر چیزی