2 نظریه جبر اقتصادی تاریخ و بررسی آن

بحث ما در دو جلسه گذشته درباره نظریهای بود که در زمینه تاریخ ابراز شده است که نیروی گرداننده جبری تاریخ، نیازهای اقتصادی بشر است. نیروهای تولیدی جبراً تکامل پیدا میکنند و روابط تولید و توزیع ثروت تغییر میکند و طبعاً براساس اینها همه شئون دیگر زندگی از آن جمله قانون، فرهنگ، مذهب، اخلاق، هنر و ...

جبراً تغییر میکند و نمیتواند ثابت بماند.

این مسئله را از آن نظر طرح کردیم که بحث ما درباره اسلام و مقتضیات زمان بود و این یکی از دلایلی است که افرادی میآورند برای اینکه هیچ قانونی نمیتواند ثابت و جاوید بماند.

دو تفسیر از زیربنا بودن اقتصاد

ما میخواهیم دو مطلب را بررسی کنیم. یکی اینکه این تشبیه که میگویند اقتصاد زیربناست، از نظر من اندکی مبهم است؛ یعنی دوجور میشود تفسیر کرد و از خود این تشبیه مقصود را فهمید.

یکی اینکه منظور از زیربنا، طبقه زیرین سازمان اجتماع است. سازمانهای مختلف اجتماعی در حکم ساختمانی است که دارای چندین طبقه است. یک طبقه،