منفعتش اقتضا میکند، فکر میکند که صحیح همین است و جور دیگر نمیتواند فکر کند.

شوخی طلبه ها

داستانی بین طلبهها معروف است. در سالهای اولی که ما قم بودیم، سه نفر از آقایان بودند که شهریه میدادند: مرحوم آقای حجت، مرحوم آقای خوانساری و مرحوم آقای صدر. یک ماه ممکن بود شهریه این آقا بیشتر باشد، یک ماه شهریه آن آقا.

قهراً راجع به این موضوع بحث بود که آیا آقای حجت اعلم است و باید مرجع تقلید باشد، به نماز ایشان باید رفت، یا آقای خوانساری و یا آقای صدر؟ طلبهها وقتی میخواستند مضمون بگویند و شوخی بکنند، هرماه که این آقا بیشتر شهریه میداد میگفتند این ماه ایشان اعلم و اتقی و اعدل هستند، ماه دیگر آن آقای دیگر بیشتر شهریه میداد میگفتند این ماه ایشان اعلم و اعدل هستند.

یا نقل میکردند که در مشهد طلبهای اینجور میگفته که هرکس به من پول بدهد من او را عادل میدانم و میروم پشت سرش نماز میخوانم و نمازم هم اشکال ندارد، چون وقتی که پول میدهد واقعاً فکرم دربارهاش عوض میشود که عادل است. شارع بیش از این از من نخواسته که پشت سر امامی که معتقدم عادل است نماز بخوانم، و من اینجور هستم: هرکسی که به من پول میدهد، به دنبال پول دادن واقعاً اعتقاد پیدا میکنم که او عادل است. بنابراین هیچ مانعی ندارد که هرکسی که به من پول میدهد، به خاطر پول دادن هم که باشد پشت سرش نماز بخوانم!.

ولی این حرفها واقعاً شوخی است. آیا واقعاً وجدان انسان این اندازه بازیچه منافع است که هرکس به آدم پول بدهد، اعتقاد انسان این بشود که او اعلم است، او اعدل است، او عادل است؟! از هرجا و هر راه که منافعش تأمین شد، حق و عدالت و درستی را واقعاً در همان جا تشخیص میدهد؟.

من از این حرفهای آقایان اینجور میفهمم که اینها واقعاً انسانیت را به مسخره گرفتهاند و وجدان انسان را آنچنان بیاساس و بیریشه میدانند که فقط تابع شکم است. سعدی میگوید:

بنا بر این حساب، نه تنها مایه عیش آدمی شکم است، مایه همه چیز آدمی