آیا اجتهاد نسبی است؟

آیا واقعیت واحد وجود ندارد؟

نکتهای را که در جلسه قبل گفتیم باز تکرار میکنیم، چون در عصر و زمان ما خیلی تکرار میشود، و آن این است که استنباطهای بشر در زمانهای مختلف درباره مسائل فرق میکند و این مخصوص به زمانهای مختلف نیست، در زمان واحد هم استنباطها درباره بعضی مسائل فرق میکند. در زمانها و مکانهای مختلف، در زمان واحد و مکان مختلف، در مکتبها و تربیتهای مختلف [استنباطها متفاوت است] ولی آیا این دلیل آن است که یک واقعیت واحد وجود ندارد؟ وقتی که استنباطها مختلف شد، واقعیت هم مختلف است؟ یا واقعیت، واقعیت است. استنباطها که مختلف است، یا این است که تمام آن استنباطها غلط است و واقعیت چیز دیگر است، و یا از میان آن استنباطهای مختلف یکی درست است و باقی غلط.

مخطّئه و مصوّبه

این، مسئلهای است که در میان متکلمین اسلامی به یک شکل طرح شده است و در میان فلاسفه قدیم و جدید به شکل دیگر. بعضی متکلمین خودشان را «مخطّئه» مینامند و بعضی دیگر «مصوّبه». متکلمین شیعه میگویند ما مخطّئه هستیم. بعضی