عبارت است از انسانهایی که گوش دارند و کرند، زبان دارند و گنگ و لالند، قوه عقل و تمیز به آنها داده شده است ولی آن را به کار نمیاندازند و فکر نمیکنند. نظیر این آیه که دعوت به تعقل شده است در قرآن زیاد است.

یک سلسله آیات داریم که غیرمستقیم مردم را به تعقل دعوت کرده است. آنها هم چند دستهاند و نمیخواهیم همه آنها را عرض کنیم، چون از مطلبی که در نظر گرفتهام دور میمانیم. یک دسته از این آیات آیاتی است که مطلبی را با شکل و صورتی طرح میکند که عقل را به تفکر کردن و تأمل کردن برمیانگیزد. این خود یک روش خاصی است که برای تحریک عقول به کار برده شده است. از جمله همین آیه است. در این آیه که در موضوع انسان است، به شکلی مطلب بیان شده که انسان وقتی این آیه را تلاوت میکند فوراً چند علامت سؤال در جلو خودش میبیند.

انّا عَرَضْنَا الْامانَةَ عَلَی السَّمواتِ وَ الْارْضِ وَ الْجِبالِ فَابَینَ انْ یحْمِلْنَها وَ اشْفَقْنَ مِنْها وَحَمَلَهَا الْانْسانُ انَّهُ کانَ ظَلوماً جَهولًا..

ما امانت را بر آسمانها و زمین عرضه کردیم. این امانت چیست؟ کدام امانت است؟

چگونه عرضه کردیم؟ بر کی عرضه کردیم؟ بر آسمانها و بر زمین و کوهها. چگونه امانتی را میشود بر آسمان و زمین و کوه عرضه کرد؟ امانت را ما عرضه داشتیم بر آسمانها، بر زمین و بر کوهها اما آنها از اینکه این امانت را بپذیرند امتناع کردند. کلمه ابَینَ انْ یحْمِلْنَها آمده است، یعنی امتناع کردند از اینکه این امانت را به دوش بگیرند.

معلوم میشود نوع امانت نوعی است که این موجودات که این امانت بر آنها عرضه شده است باید تحمل کنند، به دوش بگیرند، نه صرف اینکه بپذیرند. شما در امانتهای معمول میگویید که فلانی فلان امانت را پذیرفت، نمیگویید به دوش گرفت. اما اینجا قرآن کریم میفرماید اینها امتناع کردند از اینکه این امانت را به دوش بگیرند. این «امانت به دوش گرفتن» موضوعی در ادبیات عربی و فارسی شده است. حافظ میگوید:

وَ حَمَلَهَا الْانْسانُ اما انسان این امانت را به دوش گرفت. فوراً این سؤال پیش