زکات مالیات نیست. زکات در مورد چیزهایی وضع شده که انسان آنها را با کمک طبیعت به وجود میآورد، آنهم طبیعت سهل و ساده؛ یعنی انسان بالنسبه کار کمی انجام میدهد و طبیعت کار بیشتر را انجام میدهد و [محصول را] مفت و رایگان در اختیار انسان میگذارد. مثلًا گندم که انسان به وجود میآورد، در قسمت کمی فکر و عمل او دخالت دارد، قسمت بیشتر فعالیت طبیعت است. لذا [اسلام] به انسان میگوید اینجا که از سخاوت طبیعت استفاده میکنی، مقداری از آن را باید در راههای دیگری بدهی. اینجا اگر چیزی با موارد زکات قابل قیاس باشد، موارد دیگری مثل برنج است: چرا گندم باید زکات داشته باشد و برنج نداشته باشد؟ این [مسئله] در سابق هم مطرح بوده. [در جواب] گفتهاند آن سادگی که در موارد زکات هست، در برنج نیست؛ یعنی به آن سادگی که گندم به دست میآید برنج [به دست نمیآید]، برنج کار زیادی میبرد، و زکات در واقع به این علت است که یک مقدار [از چیزی] را که طبیعتْ رایگان در اختیارت میگذارد به دیگران بدهی.

مسئله مالیات موضوع دیگری است. آن، امر ثابتی نیست؛ امری متغیر و از اختیارات حکومتی است. اسلام که نگفته فقط به عنوان زکات بگیرید و به غیر از عنوان زکات حق ندارید [چیزی] از مردم بگیرید. وضع مالیات از اختیارات حاکم شرعی است. او در هر زمانی میتواند برای هر چیزی (اتومبیل، غیر اتومبیل، هرچه باشد) بر طبق مصلحتی که ایجاب میکند، مالیات وضع کند. این ربطی به زکات ندارد.

بنابراین ایندو را نباید با همدیگر مقایسه کرد که: زکات مالیات اسلام است و در غیر این موارد هم زکاتی نیست، پس در غیر این موارد مالیاتی نیست، پس اسلام چگونه میتواند با این زکاتها کشور را اداره کند؟

اختیارات وسیع حاکم شرعی

تازه در مورد زکات هم این مسئله مطرح است که آیا حکومت اسلامی میتواند چیز دیگری را- ولو به نام زکات- وضع کند یا نه؟ بله میتواند. امیرالمؤمنین در زمان حکومتشان برای اسب زکات وضع کردند و این از مسلّمات است. فقهای بعد دو جور استنباط کردند. بعضی گفتند زکات اسب مطلقاً مستحب است و امیرالمؤمنین آن را مستحب گرفتهاند. ولی دیگران جور دیگر استنباط کردند،