او منتقل میگردد. آیا این حق منحصر به پیغمبر و امام است یا به هرکسی که از ناحیه خدا حکومت شرعی داشته باشد، به نیابت از پیغمبر و امام منتقل میشود؟

این حق به او هم منتقل میشود. اینها دلیل بر این است که اسلام برای اجتماع حق قائل است، چون برای اجتماع اصالت و حیات قائل است، و واقعاً اجتماع یک وحدتی دارد و اعتبار مطلق نیست.

حقوق، تنها با مکتب الهی قابل توجیه است

گاهی مسائلی پیش میآید که حل کردن آنها از نظر فلسفههای دیگران مشکل است. مثلًا من از شما میپرسم: آیا هر نسلی نسبت به نسل آینده، تکلیف و مسئولیتی دارد یا نه؟ ما الآن نسلی هستیم موجود. نسلی در آینده میخواهد به وجود بیاید و تا این ساعت به وجود نیامده است. آیا ما در مقابل آنها مسئولیت داریم یا نه؟ اگر بگویید مسئولیت داریم معنایش این است که آیندگان بر ما حق دارند. آیندگانی که نیامده و هنوز وجود پیدا نکردهاند، بر ما که الآن موجود هستیم حقی دارند. اگر بگویید نه، هیچ حقی ندارند، پس این حرفی که امروز تمام مردم دنیا میزنند که ما مسئول نسلهای آینده هستیم یعنی چه؟ اصلًا معنای این حرف چیست؟ من از کسانی که میخواهند حقوق را با غیر مکتب الهی توجیه کنند، میپرسم اصلًا این حرفهایشان چه معنی میدهد که میگویند ما مسئول نسل آینده هستیم؟ نسل آینده به گردن ما حق دارد یعنی چه؟ او که هنوز به دنیا نیامده، از کجا این حق را پیدا کرده است؟ منشأ این حرف چیست؟ همه هم قبول دارند که هر نسلی نسبت به نسلهای آیندهاش مسئول است. یک وقت هم کسی اساساً زیر این حرف میزند، میگوید: اصلًا مسئولیت یعنی چه؟! ما نسبت به نسل آینده هیچ مسئولیتی نداریم، مانند ابوالعلاء معرّی که میگوید: اصلًا ما چرا نسل آینده را به وجود میآوریم؟! گناه ما این است که آنها را به وجود میآوریم. میگوید: اصلًا حیات و زندگی لغو است، شر است. بنابراین هرکس عملی انجام بدهد که نسلی به وجود بیاید، نسبت به او مرتکب جنایت شده است. خیام هم تقریباً همین حرف را میزند. خود ابوالعلاء تا زنده بود زن نگرفت و دستور داده بود که وقتی مرد، روی قبرش این جمله را بنویسند: «هذَا الَّذی جَنی عَلَیهِ ابوهُ وَ لَمْ یجْنِ عَلی احَدٍ» یعنی این، کسی است که پدرش به او جنایت کرد و او را به این دنیا آورد اما او بر احدی