نظر علامه طباطبایی

اجتماع روی فرد اثر میگذارد و فرد روی اجتماع. اجتماع واقعاً مجموعش یک واحد است، خودش روح دارد، عمر دارد. این یک مطلب عجیبی است که البته کسی که آن را خوب استنباط کرده و پرورانده است، علامه طباطبایی (سلّمه اللَّه تعالی) است. ایشان در کمال وضوح از قرآن استنباط میکند که قرآن برای اجتماع شخصیت قائل است، برای اجتماع عمر قائل است: لِکلِّ امَّةٍ اجَلٌ فَاذا جاءَ اجَلُهُمْ لایسْتَأْخِرونَ ساعَةً وَ لایسْتَقْدِمونَ [1]، برای اجتماع بیماری و سلامت قائل است، برای اجتماع سعادت و شقاوت قائل است، برای اجتماع شرکت در مسئولیت قائل است.

گاهی افرادی میپرسند چرا اگر [اکثریت] یک قومی گناه کرده، اقلیت صالحی که در میان آن قوم است هم به عذاب آن قوم معذّب میشوند؟ نمیدانند که افراد اجتماع حکم اعضای یک پیکر را دارند. وقتی که در عضوی از یک پیکر سرطان پیدا بشود، اعضای دیگر نمیتوانند بگویند چرا ما هم باید از بین برویم. به همان دلیل که شما با یکدیگر اتصال و همریشگی و پیوند دارید، به همان دلیل که از سعادت او بهرهمند هستید، به همان دلیل از بدبختی او هم باید در اجتماع متضرر باشید. فقط آن دنیاست که دنیای جدایی است. در این دنیا افراد اجتماع واقعاً به یکدیگر متصلند، واقعاً در ناخوشی و خوشی یکدیگر شریکند، واقعاً در عذاب و سعادت یکدیگر شریک هستند. دنیای امتیاز آن دنیاست: وَامْتازُوا الْیوْمَ ا یهَا الْمُجْرِمونَ [2]. در این دنیا صحبت «وَ امْتازوا» نیست. در این دنیا قانون و قاعده علمی هم ایجاب میکند که اگر واقعاً جناحی از اجتماع آنقدر فاسد شد که توانست بلایی را به سوی اجتماع بکشد، این بلا شامل افراد دیگر هم بشود، سالم و ناسالم را با هم بگیرد. در این دنیاتر و خشک با هم میسوزد. منتها از نظر آنها که به اصطلاح خشکند یعنی آماده سوختن هستند، عذاب الهی است و شاید در آن دنیا هم دنباله داشته باشد ولی از نظر آنها که شخصاً استحقاق نداشتهاند، مصیبت است، ابتلاست و در آن دنیا به آنها اجر داده میشود. به هرحال در این دنیا تفکیک پذیر نیست.