دیگران است.

اینها دلالت میکند بر اینکه اسلام پوستی دارد و مغزی، ظاهری دارد و باطنی.

پس تفقّه لازم دارد. تفقّه این است که انسان معنی را به دست بیاورد. اگر آن شخص میگوید: اجتهاد قوّه محرکه اسلام است و یا گفته میشود اجتهاد در هر عصر و زمانی لازم است و روح اسلام روح ثابتی است در تمام زمانها (همینطور که بدن انسان متغیر و روح تغییرناپذیر است) این شبهه ایجاد نمیشود که مقتضیات زمان ایجاب میکند حکم اسلام نقض بشود.

یک مثال

مثالی عرض میکنم. ما در قرآن دستوری داریم: وَ اعِدّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَ مِنْ رِباطِ الْخَیلِ تُرْهِبونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَ عَدُوَّکمْ [1]. دستوری با کمال صراحت بیان شده، هدف این دستور هم ذکر گردیده است. اسلام دین «نیرومندی» است. خارجیها هم این را قبول دارند. ویل دورانت گفته است: هیچ دینی به اندازه اسلام پیروان خودش را به نیرومندی دعوت نکرده است. اسلام میگوید قوی و نیرومند باشید. اسلام از ضعف و ضعیف بدش میآید. اسلام به جامعه اسلامی دستور میدهد که در مقابل دشمن، آنچه که در استطاعت داری تهیه بکن. از لحاظ غایت و هدف این دستور هم میگوید شما باید از لحاظ نیروی مادی طوری باشید که رعب شما در دل دشمنانتان باشد. همین الآن میبینید کشورهای بزرگ چه رعبی در دل مردم ایجاد کردهاند! قرآن میگوید مسلمانان باید آنقدر نیرومند باشند که هر جمعیت غیرمسلمانی وقتی مسلمانها را میبیند، رعب آنها در دلشان ایجاد بشود برای اینکه خیال تجاوز در دماغشان خطور نکند. یک کسی قدرت و نیرو میخواهد برای تجاوز، یک کسی هم قدرت و نیرو میخواهد برای جلوگیری از تجاوز. قرآن هرگز نیرو را برای تجاوز توصیه نمیکند، چون میگوید: وَ لا یجْرِمَنَّکمْ شَنانُ قَوْمٍ عَلی الّا تَعْدِلوا [2] حتی اگر دشمنان خدا به شما بدی کردند، مبادا از عدالت خارج بشوید. ولی اسلام به دیگری هم اجازه تجاوز نمیدهد. این یک دستور.