در یک حیات جاویدان و برای یک حیات جاویدان مفهوم و معنی صحیح پیدا میکند.

انسان نه تنها در نظام ایمان و عمل صالح در اوجی بالاتر از طبیعت پرواز میکند و بذرهایی مافوق روابط مادی میپاشد، در نظام ضد ایمان و عمل صالح که در اصطلاح قرآن نظام کفر و فسق نامیده میشود نیز کارهایش از حدود حسابهای طبیعی و حیوانی و از حدود نیازهای بدنی و روابط طبیعی خارج میشود و جنبه روحی و جاودانگی به خود میگیرد ولی به صورت انحرافی، و از این رو استحقاق نوعی حیات جاویدان پیدا میکند که متأسفانه با خودش دردها و رنجها همراه دارد و به اصطلاح دینی او را جهنمی میکند.

انسان چنین نیست که اگر در مدار ایمان و عمل صالح حرکت نکند خود را در مدار حیوان محدود کند، بلکه به اصطلاح زیر صفر میرود و به تعبیر قرآن «بَلْ هُمْ أَضَلُّ» [1] یعنی از حیوان پستتر و گمراهتر میگردد.

اکنون اگر حیات جاویدان در کار نباشد، مَثَل انسانهایی که در نظام ایمان و عمل صالح حرکت کردهاند و انسانهایی که در نظام ضد ایمان و عمل صالح حرکت کردهاند مَثَل شاگردانی است که برخی تکالیف خود را به نحو احسن انجام دادهاند و برخی دیگر وقت خود را به بازیگوشی گذراندهاند و معلم بخواهد همه آنها را از نمره محروم سازد. این محرومیت ظلم است و برخلاف اصل عدل.

این مطلب را به بیانی سادهتر نیز میتوان ادا کرد و آن اینکه خداوند مردم را دعوت کرده است به ایمان و نیکوکاری. مردم از لحاظ پذیرش این دعوت دو گونه شدهاند: برخی این دعوت را پذیرفته و نظام فکری و اخلاقی و عمل خود را بر آن تطبیق دادهاند و برخی دیگر نپذیرفته و به بدکاری و فساد پرداختهاند. از طرف دیگر میبینیم که نظام این جهان بر این نیست که صد در صد نیکوکاران را پاداش بدهد و بدکاران را کیفر، بلکه برخی نیکوکاریها هست که حیات انسان با آن پایان مییابد و مجالی برای پاداش نیست؛ پس جهانی دیگر باید باشد که نیکوکاران پاداش کامل نیکوکاری خود را دریافت کنند و بدکاران کیفر کار بد خود را، وگرنه برخلاف عدل الهی است.