قدرت حسابگری خود به این نتیجه رسیده که با مشارکت و همکاری و زندگی اجتماعی، بهتر از مواهب خلقت بهره میگیرد، از این رو این «شرکت» را «انتخاب» کرده است. پس مسئله به این سه صورت قابل طرح است که زندگی اجتماعی انسان طبیعی است؟ یا اضطراری؟ یا انتخابی؟

مطابق نظریه اول زندگی اجتماعی انسانها از قبیل زندگی خانوادگی زن و مرد است که هریک از زوجین به صورت یک «جزء» از یک «کل» در متن خلقت آفریده شده و در نهاد هرکدام گرایش به پیوستن به «کل» خود وجود دارد؛ و مطابق نظریه دوم، زندگی اجتماعی از قبیل همکاری و همپیمانی دو کشور است که خود را به تنهایی در مقابل دشمنی مشترک، زبون میبینند و ناچار نوعی همکاری و همگامی و ارتباط میان خود برقرار مینمایند؛ و مطابق نظریه سوم زندگی اجتماعی از قبیل شرکت دو سرمایهدار است که برای تحصیل سود بیشتر، یک واحد تجاری یا کشاورزی یا صنعتی به وجود میآورند.

بنا بر نظریه اول عامل اصلی، طبیعت درونی انسان است، و بنا بر نظریه دوم امری بیرونی و خارج از وجود انسان است، و بنا بر نظریه سوم عامل اصلی، نیروی عقلانی و فکری و حسابگرانه انسانی است.

بنا بر نظریه اول، اجتماعی بودنْ یک غایت کلی و عمومی است که طبیعت انسان بالفطره به سوی او روان است، و بنا بر نظریه دوم از قبیل امور اتفاقی و عرَضی است و به اصطلاح فلاسفه غایت ثانوی است نه غایت اوّلی، و بنا بر نظریه سوم از نوع غایات فکری است نه غایات طبیعی.

از آیات کریمه قرآن استفاده میشود که اجتماعی بودن انسان در متن خلقت و آفرینش او پیریزی شده است. در سوره مبارکه حجرات آیه 13 میفرماید:

یا أَیهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناکمْ مِنْ ذَکرٍ وَ أُنْثی وَ جَعَلْناکمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَکرَمَکمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکمْ.

ای مردم! شما را از مردی و زنی آفریدیم و شما را ملتها و قبیلهها قرار دادیم تا به این وسیله یکدیگر را بازشناسید (نه اینکه به این وسیله بر یکدیگر تفاخر کنید). همانا گرامیترین شما نزد خداوند متّقیترین شماست.