مستضعفین را در حمایت آنها تأیید میکند ولی به این وجه که فطرت انسانی را- که شایستگی دعوت و تذکر به انسان میدهد- در همه قائل است. تفاوت دو گروه در این است که در عین اینکه «مقتضای» پذیرش دعوت، به حکم فطرت در هر دو گروه هست، یک گروه از نظر روحی از یک مانع بزرگ یعنی منافع مادی موجود و امتیازات ظالمانه تحصیلشده باید بگذرد (گروه ملأ و مترف)، اما گروه دیگر چنین مانعی جلو راه ندارد- و به قول سلمان: «نَجَی الْمُخْفونَ» (سبکباران نجات یافتند)- بلکه علاوه بر آنکه مانعی جلو راه پاسخگویی مثبت به فطرتشان نیست، مقتضی علاوهای دارند و آن اینکه از وضع زندگانی سختی به وضع بهتری میرسند. این است که اکثریت پیروان پیامبران مستضعفانند، ولی همواره پیامبران از میان گروه دیگر حامیانی به دست آورده و آنها را علیه طبقه و پایگاه طبقاتیشان شورانیدهاند، همچنان که گروهی از مستضعفان به صف دشمنان انبیاء در اثر حکومت یک سلسله عادات و تلقینات و گرایشهای خونی و غیره پیوستهاند. قرآن دفاع فرعونها و ابوسفیانها را از نظام شرکآلود زمان خودشان- که احساسات مذهبی مردم را علیه موسی و خاتمالانبیاء تحریک میکردند- به این معنی تلقی نکرده است که اینها چون وضع طبقاتیشان آن بود جز آن نمیتوانستند بیندیشند و خواستهای اجتماعیشان در آن عقاید متبلور شده بود، بلکه تلقی قرآن این است که اینها دغلبازی میکردند و در عین اینکه حقیقت را به حکم فطرت خدادادی میشناختند و درک میکردند، در مقام انکار برمیآمدند (وَ جَحَدُوا بِها وَ اسْتَیقَنَتْها أَنْفُسُهُمْ) [1]. قرآن کفر آنها را «کفر جحودی» میداند، یعنی انکار زبان در عین اقرار قلب، و به عبارت دیگر این انکارها را نوعی قیام علیه حکم وجدان تلقی میکند.

یکی از اشتباهات بزرگ این است که برخی پنداشتهاند قرآن اندیشه مارکسیستی «ماتریالیسم تاریخی» را میپذیرد. ما در بخش دیگری از بحثهای «جهانبینی اسلامی» که درباره «جامعه و تاریخ» از نظر اسلام به بررسی میپردازیم، به تفصیل درباره این موضوع بحث خواهیم کرد. این نظریه نه با واقعیتهای عینی تاریخ منطبق است و نه از نظر علمی قابل دفاع.

به هرحال، اعتقاد به چند مبدئی، شرک در ذات است و نقطه مقابل توحید ذاتی