پرسش و پاسخ

سؤال: آیا جابربن حیان علم خود را از امام صادق آموخته است؟.

جواب: عرض کردم که قسمتی از این مطلب از مجهولات تاریخ است و هنوز تاریخ نتوانسته آن را صددرصد روشن کند. آن مقدار که هست همین است که این درسها را از امام صادق آموخت. البته هستند افرادی که به او اعتماد ندارند و میگویند جابربن حیان دورهاش اندکی متأخرتر از امام صادق است. آنها هم که میگویند متأخرتر است، میگویند او شاگرد بعضی شاگردان امام صادق بوده است. ولی به هر حال آنهایی که نوشتهاند و به این مسأله اعتماد دارند به همین عنوان نوشتهاند که او این درسها را از امام صادق فراگرفت. و عمده این است که این علوم قبل از او سابقه نداشته است، و این نشان میدهد که حضرت شاگردان مختلفی در قسمتهای مختلف داشتهاند. همه افراد [یک ظرفیت روحی و فکری ندارند] چنانکه حضرت امیر به کمیل بن زیاد میفرمود:

«انَّ ههُنا لَعِلْماً جَمّاً لَوْ اصَبْتُ لَهُ حَمَلَةً» [1] علم فراوانی دارم، افسوس که آدم مستعدش را پیدا نمیکنم. و بعد فرمود: پیدا میکنم، یکی مستعد و باهوش است اما حقّه باز و دنیاطلب، میخواهد دین را وسیله مادی قرار دهد؛ و یکی مقدس و متدین است ولی احمق است و استعداد علمی ندارد. یک آدمی که هم استعداد علمی داشته باشد و هم استعداد اخلاقی پیدا نکردم.