وجودش فقط به نفع آنهاست شدید منع میکند و میفرماید: چرا تو شترهایت را به هارون اجاره میدهی، علی بن یقطین را که محرمانه با او سَر و سرّی دارد و شیعه است و تشیع خودش را کتمان میکند تشویق مینماید که حتما در این دستگاه باش، ولی کتمان کن و کسی نفهمد که تو شیعه هستی؛ وضو را مطابق وضوی آنها بگیر، نماز را مطابق نماز آنها بخوان؛ تشیع خودت را به اشدّ مراتب مخفی کن، اما در دستگاه آنها باش که بتوانی کار بکنی.

این همان چیزی است که همه منطقها اجازه میدهد. هر آدم با مسلکی به افراد خودش اجازه میدهد که با حفظ مسلک خود و به شرط اینکه هدف، کار برای مسلک خود باشد نه برای طرف، [وارد دستگاه دشمن شوند] یعنی آن دستگاه را استخدام کنند برای هدف خودشان، نه دستگاه، آنها را استخدام کرده باشد برای هدف خود. شکلش فرق میکند؛ یکی جزء دستگاه است، نیروی او صرف منافع دستگاه میشود، و یکی جزءِ دستگاه است، نیروی دستگاه را در جهت مصالح و منافع آن هدف و ایدهای که خودش دارد استخدام میکند.

به نظر من اگر کسی بگوید این مقدار هم نباید باشد، این یک تعصب و یک جمود بی جهت است. همه ائمه اینجور بودند که از یک طرف، شدید همکاری با دستگاه خلفای بنی امیه و بنی العباس را نهی میکردند و هر کسی که عذر میآورد که آقا بالاخره ما نکنیم کس دیگر میکند، میگفتند همه نکنند، این که عذر نشد، وقتی هیچ کس نکند کار آنها فلج میشود؛ و از طرف دیگر افرادی را که آنچنان مسلکی بودند که وقتی در دستگاه خلفای اموی یا عباسی بودند درواقع دستگاه را برای هدف خودشان استخدام میکردند تشویق میکردند چه تشویقی! مثل همین «علی بن یقطین» یا «اسماعیل بن بزیع»؛ و روایاتی که ما در مدح و ستایش چنین کسانی داریم حیرتآور است، یعنی اینها را در ردیف اولیاء اللَّه درجه اول معرفی کردهاند. روایاتش را شیخ انصاری در مکاسب در مسأله «ولایت جائر» نقل کرده است.

ولایت جائر

مسألهای داریم در فقه به نام «ولایت جائر» یعنی قبول پست از ناحیه ظالم. قبول پست از ناحیه ظالم فی حدّ ذاته حرام است ولی فقها گفتهاند همین که فی حدّ ذاته حرام است در مواردی مستحب میشود و در مواردی واجب. نوشتهاند اگر تمکن از