responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : مجموعه آثار ط-صدرا نویسنده : مطهری، مرتضی    جلد : 15  صفحه : 503

دگرگون میشود اینها هم دگرگون میشوند. مثل خود قانون. قانون یک امر قراردادی و موضوعه است. قانون بر اساس یک سلسله مصالح وضع میشود ولی خود مصالح تغییر میکند، وقتی تغییر کرد خود قانون هم تغییر میکند. اصولیین هم میگویند که نسبت احکام و قوانین با مصالح نسبت معلول است به علت. تا این مصالح هست معلولش هم که حکم است هست. مصلحتش که منتفی شد حکم هم خود به خود منتفی میشود. ولی علم یک ریشهای دارد که به جای دیگری وابسته است. از این جهت است که از این حالت روبنایی یعنی از این تبعیت محض خارج میشود (آن تبعیت محض را روبنایی نامیدهاند)، برای اینکه علم یا مستند به آزمایشهای بشر است یا مستند به استدلالهای قیاسی بشر. آن اگر دگرگون بشود دگرگون کننده [علم است.] مثلًا ممکن است که آزمایشهای بشر تکامل پیدا کند، آزمایش جدیدی صورت بگیرد و آن را تغییر بدهد؛ یا یک مغز قوی پیدا بشود استدلالهای گذشته را رد کند و یک استدلال جدید به جای آن بیاورد. این هیچ بستگی به تغییر ابزار تولید ندارد، خواه ابزار تولید ثابت باشد یا تغییر کند.

عکس قضیه: ممکن است ابزار تولید عوض بشود و تغییر بکند ولی تجربه بشر درباره یک موضوع همان باشد که در سابق بوده. علم به منطق بستگی دارد. علم خودش ریشهای در منطق بشر دارد. منطق بشر تحت تأثیر [ابزار تولید و اموری مانند] مَرکب [نیست.] مثلًا قبلًا ما در مسائل ریاضی وقتی درباره دایره یا مثلث یا مربع استدلال میکردیم یک جور فکر میکردیم ولی این متعلق به وقتی بود که الاغ سوار میشدیم، تا این عوض شد و تبدیل به هواپیما گردید یکمرتبه طرز تفکر ما درباره مسائل ریاضی عوض شود. نه، طرز تفکر به اینها عوض نمیشود.

- اینها برای علوم زیربنای اقتصادی را مطرح میکنند و میگویند انگیزه اقتصادی هدف است برای پیشرفت علوم، نه تغییر ابزار تولید را.

استاد: خیر، انگیزه اقتصادی که همیشه هست. ابزار تولید در هر وضعی باشد روابط تولیدی خاصی را ایجاب میکند. ابزار تولید که تغییر کرد جبراً به دنبال خود روابط تولیدی را تغییر میدهد. روابط تولیدی که تغییر کرد تمام شئون دیگر باید عوض شود. این حرف در باب فلسفهها ممکن است درست باشد چون ممکن است بگویند اغلب فلسفهها یک سلسله فرضیههاست، این فرضیهها در هر زمانی متناسب با وضع زندگی آن مردم است، وضع زندگی عوض شود فرضیههای فلسفی هم عوض میشود. ولی در باب علوم قطعاً چنین حرفی را نمیشود گفت. در باب فلسفههایی هم که ریشههای منطقی محکمی دارد چنین حرفی را نمیشود زد.

نام کتاب : مجموعه آثار ط-صدرا نویسنده : مطهری، مرتضی    جلد : 15  صفحه : 503
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست