ناسیونالیسم

گرایش به جنبههای قومی و ملی در زبانهای اروپایی «ناسیونالیسم» خوانده میشود که برخی از دانشمندان فارسی زبان آن را «ملت پرستی» ترجمه کردهاند.

ناسیونالیسم مطابق بیان گذشته، بر عواطف و احساسات قومی و ملی متکی است نه بر عقل و منطق. ناسیونالیسم را نباید بهطور کلی محکوم کرد. ناسیونالیسم اگر تنها جنبه مثبت داشته باشد، یعنی موجب همبستگی بیشتر و روابط حسنه بیشتر و احسان و خدمت بیشتر به کسانی که با آنها زندگی مشترک داریم بشود، ضد عقل و منطق نیست و از نظر اسلام مذموم نمیباشد، بلکه اسلام برای کسانی که طبعاً حقوق بیشتری دارند از قبیل همسایگان و خویشاوندان، حقوق قانونی زیادتری قائل است.

ناسیونالیسم آنگاه عقلًا محکوم است که جنبه منفی به خود میگیرد؛ یعنی افراد را تحت عنوان ملیتهای مختلف از یکدیگر جدا میکند و روابط خصمانهای میان آنها به وجود میآورد و حقوق واقعی دیگران را نادیده میگیرد.

نقطه مقابل ناسیونالیسم، «انترناسیونالیسم» است که قضایا را با مقیاس جهانی مینگرد و احساسات ناسیونالیستی را محکوم میکند. ولی همچنانکه گفتیم اسلام همه احساسات ناسیونالیستی را محکوم نمیکند، احساسات منفی ناسیونالیستی را محکوم میکند نه احساسات مثبت را.

مقیاس ملیت

در ابتدا چنین به نظر میرسد که لازمه ناسیونالیسم و احساسات ملی این است که هر چیزی که محصول یک سرزمین معین یا نتیجه ابداع فکر مردم آن سرزمین است، آن چیز از نظر آن مردم باید ملی به حساب آید و احساسات ملی و ناسیونالیستی، آن را در بر میگیرد و هر چیزی که از مرز و بوم دیگر آمده است باید برای مردم این سرزمین بیگانه و اجنبی به شمار آید.

ولی این مقیاس مقیاس درستی نیست، زیرا ملت از افراد زیادی تشکیل میشود و ممکن است فردی از افراد ملت چیزی را ابداع کند و مورد قبول سایر افراد