بعضی گفتهاند وفاتش در 180 یا 185 بوده است.

5. ابوهاشم صوفی کوفی. اهل شام است. در آن منطقه متولد شده و در همان منطقه زیسته است. تاریخ وفاتش مجهول است. این قدر معلوم است که استاد سفیان ثوری متوفّای 161 بوده است. ظاهراً اول کسی است که به نام «صوفی» خوانده شده است. سفیان گفته است: اگر ابوهاشم نبود، من دقایق ریا را نمیشناختم.

6. شقیق بلخی. شاگرد ابراهیم ادهم بوده است. بنا برنقل ریحانة الادب و غیره از کتاب کشف الغمه علی بن عیسی اربلی و از نورالابصار شبلنجی، در راه مکه با حضرت موسی بن جعفر علیه السلام ملاقات داشته و از آن حضرت مقامات و کرامات نقل کرده است. در سال 153 یا 174 یا 184 درگذشته است.

7. معروف کرخی. اهل کرخ بغداد است ولی از اینکه نام پدرش «فیروز» است، به نظر میرسد که ایرانی الاصل است. این مرد از معاریف و مشاهیر عرفاست.

میگویند پدر و مادرش نصرانی بودند و خودش به دست حضرت رضا علیه السلام مسلمان شد و از آن حضرت استفاده کرد. بسیاری از سلاسل طریقت- بر حسب ادعای عرفا- به معروف کرخی و به وسیله او به حضرت رضا علیه السلام و از طریق آن حضرت به ائمه پیشین تا حضرت رسول صلی الله علیه و آله میرسد و بدین جهت این سلسله را سلسلة الذهب (رشته طلایی) میخوانند. ذهبیها عموماً چنین ادعایی دارند. وفات معروف در حدود سالهای 200 تا 206 بوده است.

8. فضیل بن عیاض. این مرد اصلًا اهل مرو است. ایرانی عرب نژاد است. میگویند در ابتدا راهزن بود. یک شب که برای دزدی از دیواری بالا رفت، یک آیه قرآن که از شب زنده داری شنید او را منقلب و تائب ساخت. کتاب مصباح الشریعه منسوب به اوست و میگویند آن کتاب یک سلسله درسهاست که از امام صادق علیه السلام گرفته است. محدث متبحر قرن اخیر، مرحوم حاج میرزا حسین نوری در خاتمه مستدرک به این کتاب اظهار اعتماد کرده است. فضیل در سال 187 درگذشته است.

قرن سوم

1. بایزید بسطامی (طیفور بن عیسی) از اکابر عرفا و اصلًا اهل بسطام است.

میگویند اول کسی است که صریحاً از فناء فی اللَّه و بقاء باللَّه سخن گفته است. بایزید