قبیل محقق کرکی و شیخ بهایی و دیگران با تأسیس حوزه فقهی اصفهان حق بزرگی به گردن مردم این مرز و بوم دارند.

ه. همانطور که شکیب ارسلان گفته است [1] تشیع در جبل عامل زماناً مقدم است بر تشیع در ایران، و این یکی از دلایل قطعی بر رد نظریه کسانی است که تشیع را ساخته ایرانیان میدانند. بعضی معتقدند نفوذ تشیع در لبنان وسیله ابوذر غفاری، صحابی مجاهد بزرگ صورت گرفت. ابوذر در مدت اقامت در منطقه شام قدیم- که شامل همه یا قسمتی از لبنان فعلی نیز بود- همدوش مبارزه با ثروت اندوزیهای معاویه و سایر امویان، مرام پاک تشیع را نیز تبلیغ میکرد [2].

فقهای اهل تسنن

اما فقهای اهل تسنن. لازم است مقدمهای ذکر کنم:

در دوره خلفای اموی، فقهای عرب نژاد غیرشیعه تقویت میشدند و در زمان خلفای عباسی فقهای غیرعرب و غیرشیعه، مخصوصاً ایرانیان غیرشیعه. جرجی زیدان درباره خلفای اموی میگوید:

«امویان تعصب زیادی نسبت به اعراب داشتند و ملل غیرعرب را حقیر میشمردند. با این حال چون فقهای مدینه خلافت را حق اهل بیت رسالت میدانستند و بنی امیه را غاصب میشمردند، لذا خلفای بنی امیه قلباً از فقهای مدینه متنفر بودند ولی از روی ناچاری آنها را گرامی شمرده، در راضی کردن آنها میکوشیدند، بخصوص خلفای پرهیزکار اموی مانند عمر بن عبد العزیز که بدون نظر فقهای مدینه به هیچ کار مهمی دست نمیزدند. پس از بنی امیه کار به دست عباسیان افتاد و منصور عباسی در صدد کوچک کردن عربها و بزرگ ساختن ایرانیان برآمد، چه به دست ایرانیان و با کمک آنان دولت عباسی تشکیل یافته بود و یکی از اقدامات