سبیل تجارت و سیاحت طوفی کردهاند و به هر طرف و شهری رسیده و شهرتی یافته و در مقابل بیوت اصنام، صوامع اسلام ساخته و مدارس افراخته و علما به علم و افادت، و مکتسبان علوم به استفادت اشتغال نموده، گویی اشارت از حدیث:«اطلبوا العلم ولوبالصین» به ابنای این زمان است.» [1]

عطاملک جوینی، اینکه پس از ششصدسال از هجرت نبوی مبلغان مسلمان ایرانی و غیر ایرانی به چین میروند و مردم آن سامان را به دین اسلام میخوانند، یکی از معجزات خاتم الانبیاء صلی الله علیه و آله میداند.

سربازی و فداکاری

سربازی ایرانیان در راه اسلام، اعم از آنچه به نتیجه مثبتی رسیده است یا علیرغم تلاشها و مجاهدات خالصانه این قوم نتیجه درخشانی از آن به بار نیامده است، یکی از صفحات درخشان روابط اسلام و ایران است.

فعالیتهای فداکارانه ایرانیان مسلمان مقیم یمن را قبلًا خواندید. نهضت ایرانیان علیه حکومت اموی که منتهی به روی کارآمدن عباسیان گشت نیز از این نوع خدمات است. این قیام نظامی- چنانکه در پیش بدان اشارت رفت- صرفاً برای اقامه شعائر اسلامی و بازگرداندن عرب به شاهراه اسلام بود، گواینکه در عین موفقیت نظامی در اثر اینکه دودمانی که روی کار آمدند بهتر از امویان نبودند، نتیجه درخشانی از آن به دست نیامد.

در خود ایران در قرن دوم و سوم، برخی نهضتها صورت گرفت که جنبه ضداسلامی داشت و سرکوب شد. دقت در تاریخ نشان میدهد که این ایرانیان مسلمان بودند که آن قیامها را سرکوب کردند نه مردم عرب.

اگر سرداران و سربازان مسلمان ایرانی نبودند محال بود که قوم عرب بتواند قیامی که در آذربایجان در قرن سوم به وسیله بابک خرم دین رهبری میشد، با