طبقه روحانیان و نه طبقه اشراف در عهد او به قدرت سابق خود دست نمییافتند. خسرو اول، بلاشک زردشتی بوده و از سایر پادشاهان ساسانی این امتیاز را دارد که در مسائل مذهبی جمود و تعصب نداشته و نسبت به عقاید مختلفه دینی و مذاهب فلسفی وسعت مشربی نشان میداده است؛ عیسویان را در مؤسسات عام المنفعه استخدام میکرد و در این کار تردیدی به خویش راه نمیداد.» [1]

آیین مسیحی

مسأله پیدایش مذهب عیسوی در ایران و احیاناً تحت فشار قرار گرفتن آن و مقاومت سرسخت مسیحیان و سپس نفوذ و توسعه آن مذهب در ایران تا آنجا که در اواخر عهد ساسانی برخی سلاطین ساسانی تمایل به این مذهب پیدا کردند و بسیاری از خاندانهای اصیل زردشتی به آن گرویدند، داستانی دلکش و عبرت آموز است و نشان دهنده ضعف معنوی دین زردشت علیرغم قدرت روحانیان آن دین، در میان ایرانیان است.

اگر اسلام به ایران نیامده بود، مسیحیت ایران را میگرفت و آیین زردشت به دست عیسویت تباه میشد، همچنانکه کیشهای مانوی و مزدکی نیز که از داخل ایران ظهور کرده بودند رقیبهای سرسخت دیگری برای آیین زردشتی بودند و زردشتیان کینه شدیدی نسبت به آنها داشتند و به همین دلیل است که زردشتیان ایران مانویها و مزدکیها و حتی مسیحیها را بیش از مسلمین دشمن میداشتند. در دوره اسلام مکرر میبینیم که زردشتیان و مخصوصاً روحانیان زردشتی با مسلمین علیه مانویها و مزدکیها همکاری میکنند و از آن سو میبینیم که عیسویان ایران نیز در اثر آزارها و محدودیتها و احیاناً قتل عامها (در زمان شاهپور دوم) که از ناحیه زردشتیان دیده بودند، مسلمین را بر زردشتیان مقدّم میدارند و مقدم مسلمین را به ایران گرامی میشمارند.

نفوذ مسیحیت و توسعه آن در ایران بسیار عادی و طبیعی بوده است. راجع به