اینها میگویند هر چیزی در درون خودش نطفه نیستی خودش را دارد. در اینجا این سؤال مطرح میشود که آیا نطفه نیستی خودش را بالقوه دارد یا بالفعل؟ اگر بگویند بالفعل دارد، معنایش این است که هر چیزی که به وجود میآید، از ابتدا دو چیز به وجود میآید که دو امر متقارن با یکدیگرند. ولی اینها که این را قبول ندارند، پس ناچار باید بگویند که شئ نفی خودش را در بطن خود دارد و تدریجا آن نفی و انکار در درون خودش رشد میکند و بعد از جدال و نزاع بین شئ و ضدش، شئ از بین میرود، کهنه از بین میرود و نو باقی میماند. خود تعبیر «نو و کهنه» دلیل بر این است که ضد شئ بعداً متولد میشود و رشد میکند؛ اگر همزاد با شئ بود تعبیر نو و کهنه معنی نداشت. پس رشد کردن ضد در درون شئ، چیزی جز حرکت و تغییر نمیتواند باشد و قهراً مسأله نیاز به محرک به قوه خود باقی است و باید بررسی کرد که آیا حرکت همیشه نیازمند به محرکی بیرون از ذات خودش است؟ و اگر هم نتوانیم این را ثابت کنیم، در هر صورت حرف اینها کاری از پیش نبرده است.

تضاد به معنی تصادم

مطلب دیگری هم در اینجا هست که باید ذکر شود و با ذکر آن بحث تضاد به پایان میرسد و آن اینکه:

تضاد به معنای دیگر را دیگران (غیر مارکسیستها) و ما قبول داریم، عالم ما عالم تضادها و اختلافهاست؛ مسأله تضادها و اختلافها و جنگ و ستیزها از مهمترین مسائلی بوده که از قدیم الایام فکر بشر را متوجه خود ساخته است.

در این زمینه به طور کلی سه نظریه میان متفکران پیدا شده است:

نظریه اول : نظریه ثنوی

یک نظریه همان نظریه معروف ثنوی است که مدعی است در عالم دو نظام در کنار یکدیگر وجود دارد: نظام توافقها و سازگاریها و نظام تضادها و ناسازگاریها. تا آنجا که نظام عالم نظام توافقها و تجاذبها و سازگاریهاست، نظام، نظام خیرات و بایستنیهاست و تا آنجا که نظام، نظام ناسازگاریها و تدافعهاست، نظام شرور و