تحلیل مفهوم « نفی » در حرکت

ولی مسأله مهم این است که این «نه» بالقوه، عامل حرکت نیست و عامل انتقال از این مرتبه بعد نیست، فقط مسأله استعداد و امکان است، که در باب حرکت تا مرحله قبل طی نشود امکان مرتبه بعد نیست و تا شئ وجود پیدا نکند امکان انعدام برایش نیست.

ولی این آقایان میخواهند هر مرتبه را که نفی کننده خود میدانند مانند یک عنصر جداگانهای از «بود» خودش به شمار آورند، اما ما که شئ را نفی خودش میدانیم آن را یک عنصر جداگانهای نمیدانیم، آن را یک وجودی میدانیم که مستعد وجود دیگر است، بالفعل یک چیز است و بالقوه وجود دیگر؛ اگر میگوییم نفی خودش است، این تعبیر مجازی است، به اعتبار اینکه استعداد نفی خودش را در بر دارد، و «نه» به این معنی یک واقعیت در مقابل «بود» نیست که با یکدیگر جنگ داشته باشند و از جنگ اینها انتقال به مرتبه بعد حاصل شود و در نتیجه انتقال از هر مرتبهای به مرتبه دیگر نیاز به علت بیرونی نداشته باشد، بلکه بدون شک رابطه مراتب با یکدیگر رابطه امکانی است.

در اینجا هرچند حرف ما با حرف آنها از نظر ظاهر قریب الافق میشوند و ما هم قبول داریم که هر مرتبهای از حرکت متضمن عدم خودش است و با نوعی مسامحه میگوییم هر مرتبهای از حرکت در عین اینکه خودش خودش است «نه» خودش و نفی خودش هم هست (البته نفی بالقوه) و در باب حرکت هر مرتبهای بذر مرگ خودش را در بر دارد و میشود مرتبه دیگر باشد و بالقوه میشود «نه» باشد، اما باز رابطه هر مرتبه با عدم بالفعل خودش و وجود مرتبه بعدی رابطه قوه است و کافی نیست که وجود مرتبه بعد را توجیه بکند و علت تامه مرتبه دیگر باشد، و لهذا به فعلیت رسیدنش نیاز به علتی دارد ماورای حرکت [1].

جواب: بله، امکان استعدادی را میتوان امر وجودی دانست، ولی امر وجودیای است که عین امکان و لا بشرطیت است. اگر مرتبه قبلی نباشد محال است که مرتبه بعدی وجود پیدا کند. پس مرتبه قبلی تنها محال