صورت را به رنگ خودش نشان میدهد. ذهن انسان هم همین طور است. اگر ذهن انسان بیرنگ باشد حقایق را آنچنان که هست به انسان ارائه میدهد، وقتی انسان اشیاء را مطالعه میکند آنچنان میبیند که آن اشیاء هستند؛ ولی اگر ذهن انسان رنگ داشته باشد اشیاء را به همان رنگ میبیند.

شاعر عرب میگوید: «انارة العقل مکسوف بطوع هوی». مولوی میگوید:

تعصّب، سدّ راه شناخت

دستگاه اندیشه انسان طوری آفریده شده است که اگر روح انسان از نظر عاطفی رنگ بخصوصی داشته باشد نمیتواند حقایق را آنچنان که هست ببیند، بلکه مطابق آن رنگ میبیند. چه زیبا میفرماید علی (علیه السلام): «من عشق شیئا اعشی بصره و امرض قلبه» [1]. یکی از آن چیزهایی که به روح انسان رنگ میدهد و وقتی رنگ داد انسان درست نمیتواند ببیند عشق و علاقه است. آدمی به هر چیزی که عشق بورزد نسبت به آن تعصب پیدا میکند. اگر عشق و تعصب پیدا شد انسان نمیتواند شئ را آنچنان که هست ببیند.

نقطه مقابل، بغض، دشمنی، کینه و نفرت است. اگر انسان نسبت به چیزی کینه و نفرت داشته باشد همان کینه و نفرت، رنگی برای روح انسان میشود و انسان نمیتواند شئ را آنچنان که هست ببیند. عاشق، محبوب زشت خودش را زیبا میبیند؛ چنانکه در داستان معروف، مجنون عامری میگوید:

هر دو مانع هستند. عشق، معشوق را زیبا میکند؛ یعنی به چشم عاشق، زیبا جلوه میدهد به طوری که او حتی زشت را زیبا میبیند. کینه و نفرت هم همین طور است، زیبا را نازیبا جلوه میدهد؛ و این از مسائلی است که قرآن کریم زیاد روی آن تکیه